Jak można zdiagnozować zakażenie prątkiem kiły?

Co to jest kiła?

Kiła to choroba zakaźna wywoływana przez krętka bladego (łac. Treponema pallidum). Jest przenoszona głównie drogą płciową. Kiłą najczęściej zaraża się przez bezpośredni kontakt z zakażoną osobą, zwykle drogą płciową (przez stosunki waginalne, analne i oralne). Ważne jest, by zdawać sobie sprawę z ryzyka związanego z aktywnością seksualną. Stosowanie prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych oraz badania kontrolne po ryzykownych zachowaniach seksualnych są bardzo ważne w prewencji zachorowania i w kontekście wczesnego wykrywania kiły. 

Kiła charakteryzuje się szeregiem objawów, od owrzodzeń i wysypki skórnej na wczesnym etapie choroby po poważne powikłania w późniejszych stadiach. Nieleczona może prowadzić do uszkodzenia serca, naczyń krwionośnych, mózgu i innych narządów.

Możliwe jest także zakażenie wrodzone, czyli transmisja infekcji z matki na płód w czasie ciąży lub podczas porodu. Ze względu na możliwość wystąpienia zaburzeń rozwoju płodu w przebiegu kiły u ciężarnej zawsze na początku ciąży zleca się badania w kierunku zakażenia krętkiem bladym. Charakterystyczne objawy kiły wrodzonej u dziecka nazywane są triadą Hutchinsona. Składają się na nią: zęby Hutchinsona, głuchota spowodowana uszkodzeniem nerwu słuchowego i zapalenie miąższowe rogówki, które może skutkować niedowidzeniem lub nawet ślepotą.

Kiedy powinno się wykonać badanie w kierunku kiły?

U niektórych grup pacjentów standardowo przeprowadza się badania przesiewowe, które mają za zadanie wykluczyć infekcję krętkiem bladym. Przesiewowo sprawdza się dawców krwi i narządów oraz kobiety ciężarne w I i III trymestrze ciąży.

Kiedy zachodzi podejrzenie zarażenia kiłą, na pewno nie warto zwlekać ze zgłoszeniem się do lekarza. Najlepiej skonsultować się z dermatologiem wenerologiem, który zleci odpowiednie badania i zinterpretuje wyniki, a w razie konieczności zaplanuje i przeprowadzi leczenie. Niepokojące objawy, które wskazują na kiłę, to między innymi:

• drobna wysypka, nazywana też osutką (wysypką kiłową), na rękach, stopach, twarzy, śluzówkach jamy ustnej i narządów płciowych;

• powiększenie węzłów chłonnych;

• wrzód Huntera, czyli pojedyncze, niebolesne owrzodzenie na skórze w miejscu, w którym bakterie dostały się do organizmu. Najczęściej ta zmiana pojawia się na narządach płciowych, jednak może wystąpić również na palcach, na ręce, twarzy i innych częściach ciała.

Dostępne metody diagnostyczne

W diagnostyce kiły wykorzystuje się wiele metod laboratoryjnych. Można badać obecność krętków w zmianach skórnych typowych dla kiły lub we krwi. Na pobranie krwi nie trzeba przyjść na czczo. Można je wykonać o dowolnej porze dnia. Wymaz ze zmiany pierwotnej również może być wykonany o dowolnej porze w pierwszych 6 tygodniach od zakażenia.

Badanie preparatu przygotowanego z owrzodzenia pierwotnego skóry może być wykonanie do 6 tygodni po zakażeniu. Pobiera się wymaz z wrzodu pierwotnego i poddaje badaniu pod mikroskopem. Analiza w ciemnym polu widzenia w mikroskopie pozwala zobaczyć bakterie w przybliżeniu i w ten sposób rozpoznać kiłę. Natomiast badaniem PCR można wykryć materiał genetyczny DNA krętka bladego w wymazie z rany, co również pozwala na pewne rozpoznanie kiły. Dziś praktycznie nie wykonuje się badania pod mikroskopem w ciemnym polu widzenia, bo jest to technika dosyć ograniczona i wymaga posiadania przez lekarza specjalnego mikroskopu.

Testy z krwi pobranej od pacjenta możemy podzielić na odczyny niekrętkowe i krętkowe. Bada się w nich przeciwciała pojawiające się w zakażeniu. Część z nich jest swoista tylko dla tej bakterii i nazywa się je krętkowymi, reszta pojawia się w kile, ale bardzo rzadko może być też obecna we krwi pacjenta w przypadku innych schorzeń. Poniższe testy różnią się metodyką, sposobem wykonania czy czułością.

Odczyny niekrętkowe

Odczyny niekrętkowe, czyli kardiolipinowe, są nieswoiste, czyli mniej czułe niż krętkowe. Wykrywają nieswoiste przeciwciała przeciwko krętkowi blademu. Przeciwciała w klasie IgM pojawiają się we krwi pacjenta już 2 tygodnie po zakażeniu, a IgG można wykryć miesiąc po zakażeniu. Mają jednak zalety – są tanie, a wynik otrzymuje się szybko. Można je wykonać po 3–4 tygodniach od zakażenia. Są używane do badań przesiewowych, a ich dodatni wynik musi być potwierdzony testem krętkowym.

• VDRL/RPR to test dobry do badania przesiewowego oraz do rozpoznawania świeżego zakażenia. Ilościowe oznaczanie VDRL może być używane w kontroli skuteczności leczenia;

• USR to podstawowy test, który jest wykonywany u każdego pacjenta przy podejrzeniu zakażenia kiłą.

Odczyny krętkowe

Odczyny krętkowe, nazywane swoistymi, to testy potwierdzające zakażenie. Są swoiste dla krętka bladego, to znaczy, że jeśli ich wynik jest dodatni, pacjent na pewno chorował lub choruje na kiłę.

• FTA ABS – test immunofluorescencji, bardzo swoisty; można go wykonać po 3–4 tygodniach od potencjalnego zakażenia;

• TPHA – test hemaglutynacji, najbardziej czuły. Wadą jest to, że nawet po wyleczeniu utrzymuje się jego dodatni wynik;

• EIA – test immunoenzymatyczny, który potwierdza zakażenia: zarówno aktualne, jak i to, które zostało przechorowane w przeszłości, dlatego nie może być wykorzystywany w potwierdzeniu wyleczenia;

• TPI – jest skuteczny w wykrywaniu kiły drugo- i trzeciorzędowej, gdyż dodatni wynik świadczy o zakażeniu przed co najmniej 50 dniami od chwili wykonania testu.

Kolejność wykonywanych testów w diagnostyce kiły

Zwykle przeprowadza się najpierw badanie USR. Jeżeli wyjdzie dodatni wynik, to kolejnym krokiem jest test VDRL i potwierdzenie testów niekrętkowych odczynem krętkowym FTA-ABS. W przypadku niejednoznacznych wyników (gdy testy potwierdzające będą ujemne), wykonuje się test TPHA. Gdy wynik nadal będzie wątpliwy, należy skierować pacjenta na badanie TPI.