Kocanka piaskowa – jakie właściwości i działanie mają żółte kwiaty ugorów i pól?

Czym jest kocanka piaskowa?

Kocanka piaskowa (łac. Helichrysum arenarium Moench) należy do rodziny roślin złożonych. Powszechnie występuje na terenie Europy Środkowej i na zachodnich krańcach Syberii. W Polsce kocankę piaskową spotkać możesz przede wszystkim w nizinnych zaroślach, na nieużytkach i łąkach.

Jeśli czasami spacerujesz po rubieżach albo mieszkasz na wsi lub na peryferiach miasta – z pewnością nie raz zdarzyło Ci się natknąć na kocankę piaskową. Pamiętasz zielone, około czterdziestocentymetrowe łodygi, zwieńczone kwiatkami w kształcie małych kuleczek uformowanych w baldachy? To właśnie kocanka piaskowa! Okres jej kwitnienia przypada od lipca aż do października. Nic więc dziwnego, że kojarzy się z późnym latem i ciepłą jesienią.

Nie zbieraj kocanki piaskowej bezrefleksyjnie. Objęta jest ona częściową ochroną gatunkową. Oznacza to, że możliwy jest wyłącznie okresowy i kontrolowany zbiór. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin można wyłącznie ścinać i zrywać pędy kwiatostanowe do celów leczniczych w ilościach i na terenie wyznaczonym przez konserwatora przyrody.

Jakie cenne związki zawiera kocanka piaskowa?

Do celów leczniczych wykorzystywane są kwiatostany zebrane w lipcu, czyli tuż po rozkwitnięciu. Następnie są one suszone (bez szypułek). Ważne jednak, aby proces ten przebiegał szybko, dlatego ułóż cienką warstwę kwiatów i ustaw w przewiewnym, zacienionym miejscu. Jeśli suszenie zostanie spowolnione, kwiaty kocanki piaskowej przeobrażą się w puch, który nie będzie już pełnowartościowy terapeutycznie.

Prawidłowo przetworzone kwiatostany zawierają cenne:

• flawonoidy będące przeciwutleniaczami,

• ftalidy o działaniu przeciwutleniającym i przeciwzapalnym,

• fitosterole, które mają korzystny wpływ na profil lipidowy krwi,

• związki kumarynowe o właściwościach przeciwbólowych i przeciwobrzękowych oraz uspokajających,

• karotenoidy o właściwościach przeciwutleniających,

• triterpeny o działaniu przeciwutleniającym, pobudzającym wydzielanie żółci i rozkurczającym na mięśnie gładkie,

• kwasy fenolowe o właściwościach przeciwutleniających, przeciwzapalnych i przeciwcukrzycowych, 

• żółte barwniki (arenol i homarenol) działające antybiotycznie.

Jakie są właściwości i działanie kocanki piaskowej?

Najbardziej znanym działaniem kocanki piaskowej, które zostało potwierdzone licznymi badaniami, jest łagodzenie skurczu mięśni gładkich, wyściełających jelita i drogi żółciowe (pęcherzyk i przewody). Dzięki temu produkowana w wątrobie żółć sprawniej dociera do dwunastnicy. Ponadto zapobiega to powstawaniu zastojów żółci, co zmniejsza tym samym ryzyko powstania kamieni żółciowych lub rozrostu tych już istniejących. Związki zawarte w roślinie wspomagają produkcję żółci, która uczestniczy w trawieniu tłuszczu oraz w jego wchłanianiu wraz z witaminami A, D, E, K, a także wpływa na prawidłową perystaltykę jelit. 

Kocanka piaskowa pobudza wydzielanie soków trawiennych, czyli wydzielin, które zawierają enzymy rozkładające składniki pokarmowe, aby mogły one zostać przyswojone przez organizm. Po wypiciu herbaty z kocanki piaskowej możesz się spodziewać, że układ pokarmowy zyska solidne wsparcie – procesy trawienne zaczną przebiegać efektywniej, a jelita będą pracować sprawniej.

Niektóre związki zawarte w kwiatach kocanki piaskowej mają działanie przeciwzapalne. Dzięki temu mogą łagodzić podrażnienia błon śluzowych żołądka.

Jeszcze do niedawna sądzono, że kocanka piaskowa ma działanie moczopędne. Nie jest ono jednak na tyle wyraźne, aby mogło działać wspomagająco przy terapii infekcji dróg moczowych. Roślina może być natomiast podawana w chorobach pasożytniczych, ponieważ obecne w kwiatach fralidy działają robakobójczo, a arenol i homarenol mają właściwości antybiotyczne.

Mniej popularną właściwością kocanki piaskowej, a docenianą w medycynie ludowej, jest jej korzystny wpływ na schorzenia skórne. Stosowanie kosmetyków z rośliną jest szczególnie zalecane przy cerze naczynkowej ze względu na właściwości rozkurczające związków zawartych w kocance piaskowej.

Jak stosować kocankę piaskową?

Lekarz może zalecić Ci stosowanie kocanki piaskowej (jako uzupełnienie podstawowego leczenia, a nie jego alternatywę) przy nieznacznie uszkodzonym miąższu wątrobowym, np. przez pestycydy. Takie ziołowe wsparcie jest też cenne przy obniżonej produkcji żółci i skurczu zwieracza bańki wątrobowo-trzustkowej oraz po zdiagnozowaniu, dzięki badaniu ECPW, stanu zapalnego dróg żółciowych lub zastojów żółci. Stosowanie kocanki piaskowej może działać wspomagająco na procesy trawienne przy kamicy żółciowej oraz po operacji któregoś z odcinka dróg żółciowych.

Kocankę piaskową możesz stosować w postaci odwaru. Zalej 2 lub 3 łyżki wysuszonych kwiatów 2 szklankami wody. Gotuj miksturę przez 5 minut. Następnie odcedź płyn i pij 2–3 razy dziennie po ½ szklanki odwaru przed jedzeniem. Możesz też kupić w aptece czy sklepie zielarskim gotowe herbaty do zaparzenia albo sięgnąć po płyn doustny, kapsułki czy mieszanki ziołowe.

Kiedy stosowanie kocanki piaskowej nie jest wskazane?

Stosowanie kocanki piaskowej, choć wspomaga funkcjonowanie dróg żółciowych i zapobiega powstawaniu zastojów żółci, nie jest wskazane przy niedrożności dróg żółciowych. Pamiętaj, że każda ziołowa terapia stosowana poza kontrolą lekarza nie jest w pełni bezpieczna. Skonsultuj więc wcześniej ze specjalistą, czy będzie ona właściwa w Twoim przypadku, zwłaszcza jeśli chorujesz na kamicę żółciową.