Funkcja i rola kortyzolu – za co odpowiada i jakie są jego normy

Kortyzol – czym jest?

Kortyzol to naturalnie występujący w organizmie hormon wytwarzany przez nadnercza. Nazywany jest potocznie „hormonem stresu”. Nie bez powodu, jego poziom bowiem podnosi się, gdy znajdujesz się w trudnej sytuacji. To właśnie on rozpoczyna reakcje, które umożliwiają ci radzenie sobie z problemami.. Kortyzol odpowiada m.in. za prawidłowy metabolizm, przemiany węglowodanowe i ciśnienie krwi.W reakcji na stres zwiększa poziom glukozy we krwi, dzięki czemu czujesz przypływ energii, przyspieszone bicie serca, a mózg jest bardziej dotleniony. Ma to bezpośredni wpływ na najważniejsze aspekty Twojego życia np. sen, równowagę psychosomatyczną oraz nastrój. 

Największy poziom kortyzolu jest rano, tuż po przebudzeniu i spada w ciągu dnia. Najniższy jest zazwyczaj późnym wieczorem i w nocy. Stężenie tego hormonu rośnie podczas wysiłku fizycznego oraz w sytuacjach stresowych. Choć jego obecność w organizmie jest niezbędna, to jednak nadmiar kortyzolu może mieć negatywny wpływ na Twoje zdrowie.

Wpływ kortyzolu na organizm

Wszyscy znamy to uczucie – przyspieszone tętno, niepokój i nagły przypływ energii – to właśnie objawy podwyższonego kortyzolu wywołanego sytuacją stresową. Kortyzol podwyższa stężenie glukozy we krwi i wzmacnia działanie innych hormonów stresu – adrenaliny i noradrenaliny. Dzięki temu Twój organizm jest w stanie lepiej poradzić sobie w trudnej sytuacji. To jednak nie wszystkie funkcje kortyzolu. Nasila on także rozpad białek i trójglicerydów, zatrzymuje sól w organizmie, zwiększając wydalanie potasu oraz pobudza układ trawienny do wydzielania soku żołądkowego. Dzięki działaniu przeciwzapalnemu i immunosupresyjnemu wpływa pozytywnie na układ odpornościowy. Problem pojawia się, gdy poziom kortyzolu w Twoim organizmie jest nieprawidłowy. Najczęstsze objawy występowania nieprawidłowej ilości kortyzolu w organizmie to:

• utrzymujące się złe samopoczucie,

• brak energii,

• otyłość,

• nadciśnienie lub obniżone ciśnienie tętnicze,

• osłabiona odporność,

• utrata masy ciała.

Jeśli zauważysz któreś z powyższych objawów, udaj się jak najszybciej do lekarza i zbadaj poziom kortyzolu. Może się bowiem okazać, że nieprawidłowa ilość tego hormonu odpowiada za Twoje dolegliwości.

Normy kortyzolu

Norma kortyzolu w organizmie zależna jest od kilku czynników. Kluczowa jest pora dnia. Najwyższe stężenie kortyzolu jest rano i waha się od 138 do 690 nmol/l, natomiast wieczorem i w nocy wynosi od 70 do 350 nmol/l. Kortyzol bada się, pobierając próbkę krwi lub moczu. Najlepiej na badanie przyjść rano na czczo.

Przyczynami podwyższonego kortyzolu mogą być:

• przewlekły stres,

• zbyt duży wysiłek fizyczny przed badaniem,

• anoreksja,

• depresja,

• guz nadnerczy,

• gruczolak przysadki,

• nowotwór płuc.

Jeśli okaże się, że badanie wykazało zwiększony poziom tego hormonu, kontynuuj dalszą diagnostykę. Może się bowiem okazać, że za złe samopoczucie nie jest odpowiedzialny stres, a poważna choroba zagrażająca twojemu zdrowiu, a nawet życiu.

Równie niepokojący, choć mniej groźny dla zdrowia jest niedobór kortyzolu. Objawia się on brakiem energii, obniżoną odpornością, ciągłym zmęczeniu, apatią, utratą masy ciała i złym samopoczuciem. Może on być efektem takich schorzeń jak:

• choroba Addisona,

• wrodzony przerost nadnerczy,

• niedoczynność kory nadnerczy, przysadki mózgowej lub podwzgórza.

Utrzymujący się, niewłaściwy poziom kortyzolu może powodować zaburzenia lękowe, otyłość (to przez niego bowiem „zajadamy stres”, gdyż wzmaga apetyt i odpowiada za odkładanie się tkanki tłuszczowej), problemy ze snem i koncentracją, co w efekcie prowadzi do depresji. W przypadku zbyt niskiego kortyzolu występuje osłabienie, omdlenia, zaburzenia odżywiania oraz obniżenie ciśnienia.

Jak naturalnie zredukować poziom kortyzolu

Jeśli towarzyszy Ci permanentny stres i zauważasz u siebie objawy podwyższonego kortyzolu, zadbaj o jego zredukowanie. Możesz to zrobić samodzielnie, dbając o zdrowy tryb życia i stosując zbilansowaną dietę. Zrezygnuj z używek, nie pal papierosów, unikaj alkoholu i kawy. Staraj się dbać o aktywność fizyczną. W rozładowaniu napięcia pomogą Ci spacery na łonie natury oraz inne aktywności, które sprawiają Ci przyjemność. Wycisz się i znajdź czas dla siebie. Pomocny w redukcji stresu może okazać się trening autogenny Schultza lub medytacja. Postaraj się zachować balans między pracą a życiem osobistym, stres przekłada się bowiem negatywnie na Twoją wydajność. 

W zachowaniu odpowiedniego poziomu kortyzolu pomaga właściwa dieta. Poranek zaczynaj od miski ciepłej owsianki. Zawarte w niej węglowodany pobudzają wydzielanie serotoniny, czyli hormonu szczęścia. Zadbaj, aby na Twoim talerzu znalazło się pełnoziarniste pieczywo i makarony. Warto sięgnąć po czekoladę, najlepiej gorzką z dużą ilością kakao i orzechów. W obniżeniu poziomu stresu pomoże również witamina C, jedz więc dużo owoców bogatych w ten składnik. Redukcji kortyzolu sprzyja magnez. Znajdziesz go w soi, szpinaku i łososiu. Dietę uzupełnij o ryby bogate w kwasy omega-3. W rozluźnieniu mięśni twarzy pomoże natomiast chrupanie marchewki, żucie gumy bądź jedzenie orzechów.

Możesz skorzystać także z programu MindSpace w aplikacji Welbi. Jest to specjalny program, w którym znajdziesz praktyczne ćwiczenia obniżające stres oraz niezbędne informacje, jak radzić sobie z emocjami.