Kozłek lekarski – właściwości, działanie, przeciwwskazania

Kozłek lekarski – co to za roślina? Gdzie występuje?

Kozłek lekarski (łac. Valeriana officinalis), zwany też walerianą lekarską, to roślina, której prozdrowotne właściwości doceniano już w starożytności. Pierwsze informacje na jej temat pojawiły się już w II w. n.e. i wówczas walerianę polecano na leczenie bezsenności. Lecznicze właściwości rośliny doceniono również w Polsce, a świadczą o tym wzmianki z XV-wiecznych kronik. Wiadomo, że od samego początku stosowanie kozłka lekarskiego obejmowało leczenie bólu głowy, nerwowości oraz palpitacji serca. 

Waleriana to roślina, która występuje na wilgotnych terenach Azji, Europy i Ameryki Północnej. Jest dość wysoka – osiąga nawet 2 m wysokości – ma nieliczne rozgałęzienia, delikatnie owłosione liście w liczbie około 10–13 par i drobne kwiaty w kolorze białym lub różowym. Wydziela nieprzyjemny zapach, a jej smak można określić jako słodko-gorzki lub korzenny. Surowcem, z którego produkowane są preparaty lecznicze na zdrowy sen, są korzenie i kłącza. 

Kozłek lekarski – jakie ma działanie?

Kozłek lekarski zawiera wiele substancji aktywnych, które warunkują jego prozdrowotne działanie. Składniki te mają przede wszystkim działanie uspokajające i nasenne. Nie oznacza to jednak, że kozłek lekarski stosuje się wyłącznie jako zioło na sen. Inne obszary działania waleriany to:

• układ trawienny – waleriana działa rozkurczowo na mięśnie gładkie, przez co pomaga wyeliminować ból brzucha. Co więcej, zwiększa produkcję soków żołądkowych i śliny, przez co doskonale sprawdza się jako zioło na jelita i wzdęcia;

• układ nerwowy – wieloletnie obserwacje badaczy wskazują na właściwości przeciwdrgawkowe, przeciwlękowe i przeciwdepresyjne, jakie ma kozłek lekarski; 

• układ krążenia – dzięki działaniu uspokajającemu i rozkurczającemu kozłek lekarski korzystnie wpływa na pracę układu sercowo-naczyniowego;

• skóra – kozłek lekarski ma działanie przeciwłojotokowe.

Zastosowanie kozłka lekarskiego

Waleriana dostępna jest w formie kapsułek, kropli, syropów czy preparatów na skórę. Korzeń tej rośliny to składnik wielu suplementów diety i kosmetyków. Przede wszystkim są to zioła na nerwicę lub naturalne, niepowodujące uzależnienia, tabletki uspokajające. Lekarz może zalecić Ci stosowanie preparatów na bazie kozłka lekarskiego, gdy masz trudności z zasypianiem lub przechodzisz nerwowy okres w pracy.

Dzięki działaniu rozkurczowemu środki na bazie tego składnika polecane są również na łagodzenie bólu miesiączkowego i objawów napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Ich stosowanie poleca się przede wszystkim kobietom, które mają bolesny okres.

Waleriana odgrywa ważną rolę w przemyśle kosmetycznym – jako składnik preparatów na skórę głowy staje się pomocna w walce z łupieżem i do łagodzenia łojotoku skórnego. Znajdziesz ją również w żelach rozgrzewających.

Ogrodnicy sadzą kozłek lekarski – jeśli gleba i warunki atmosferyczne na to pozwalają – w sąsiedztwie warzyw, ponieważ roślina ta zwiększa ilość fosforu w glebie i poprawia jej jakość. Co ciekawe, niektórzy dodają kozłek do zup i gulaszów. 

Dawkowanie kozłka lekarskiego

Dawkowanie kozłka lekarskiego zależy przede wszystkim od zaleceń lekarza i formy preparatów, jakie stosujesz. Dobowa dawka waleriany nie powinna przekraczać 300–600 mg. Jeśli preparat stosowany jest doustnie, przyjmuj go podczas posiłku. Gdy suplementujesz walerianę w celu poprawy jakości snu, weź tabletkę około godziny przed zaśnięciem. Przygotowując napar z waleriany, nie przekraczaj wskazanej dawki suszu, a w przypadku preparatów na ciało i skórę głowy stosuj się do zaleceń producentów. Badania wskazują, że przyjęcie około 20 g waleriany powoduje delikatne objawy przedawkowania (m.in. nudności, osłabienie), które powinny samoistnie ustąpić po upływie 24 godzin.

• Przeczytaj także, czym są tiki nerwowe i czy można wyeliminować ten problem z codziennego życia.

Kozłek lekarski – czy ma działania niepożądane?

Kozłek lekarski – podobnie jak inne zioła lecznicze – może powodować działania niepożądane. Należą do nich przede wszystkim: nudności, skurcze w obrębie jamy brzusznej, swędzenie skóry, nadmierna senność, zawroty głowy czy otępienie. Z kolei efektami przedawkowania, tj. przyjęcia dawki większej niż 20 mg, są: uczucie nadmiernego znużenia, drżenie rąk, uczucie ucisku w klatce piersiowej, bolesne skurcze w górnej części brzucha, a także widoczne rozszerzenie źrenic. 

Przeciwwskazania do stosowanie kozłka lekarskiego

Waleriana mimo dobroczynnych właściwości nie powinna być stosowana przez osoby, które już przyjmują konkretne leki uspokajające, antydepresyjne czy przeciwpadaczkowe zapisane przez lekarza. Oprócz tego kozłek lekarski nie jest przeznaczony dla dzieci poniżej 12. roku życia, kobiet w ciąży i mam karmiących piersią.