Kreatynina – badanie, interpretacja wyniku

Czym jest kreatynina i jakie ma funkcje?

Substancja została odkryta w 1832 roku przez naukowca francuskiego pochodzenia, Michaela Eugenia Chevreula [1]. Kreatynina jest pochodną kreatyny i powstaje w procesie przemiany materii, a dokładnie w wyniku rozpadu fosforanu kreatyny w mięśniach szkieletowych. Następnie kreatynina wraz z krwią transportowana jest do nerek. Substancja jest dobrze rozpuszczalna w wodzie. Dlatego drogą filtracji kłębuszkowej jej nadmiar jest usuwany z organizmu wraz z moczem. W organizmie człowieka kreatyna magazynuje i przekazuje energię do komórek mięśniowych i ścięgien. Badanie poziomu kreatyniny dostarcza informacji o wydalniczej czynności nerek i pozwala wykryć zaburzenia i choroby narządu.

Wskazania do badania kreatyniny

Badanie poziomu kreatyniny wykonywane jest w celu oceny pracy nerek. Oprócz diagnostyki narządu wskazaniem do badania są objawy wskazujące na zaburzenia funkcjonowania układu moczowego, np. zbyt rzadkie lub zbyt częste oddawanie moczu. Badanie poziomu kreatyniny warto wykonać również, jeśli w ogólnym badaniu moczu wykryto duże ilości osadu. Oznaczenie poziomu kreatyniny wykorzystuje się także w celu monitorowania niektórych chorób autoimmunologicznych, np. cukrzycy.

Jak się przygotować do badania kreatyniny?

Badanie poziomu kreatyniny zarówno w moczu, jak i w surowicy wymaga przygotowania. Jest to bardzo ważne, gdyż wpływa ono na wiarygodność wyniku. Na badanie z krwi przyjdź na czczo. Pamiętaj, aby ostatni posiłek spożyć o godzinie 18 dnia poprzedzającego. Przynajmniej dobę przed oddaniem krwi powstrzymaj się od treningu i ciężkich prac fizycznych. Podobne wskazówki dotyczą przygotowania do badania kreatyniny w moczu. Próbka do badania powinna pochodzić ze środkowego strumienia. Przed oddaniem moczu do pojemnika pamiętaj o umyciu okolic intymnych wodą. 

Norma kreatyniny w moczu i we krwi

Zakres referencyjny kreatyniny we krwi wynosi: 

• 0,6–1,1 mg/dl dla kobiet; 

• 0,7–1,3 mg/dl dla mężczyzn.

Zakres referencyjny kreatyniny w moczu wynosi: 

• 7–13 mmol/l dla kobiet; 

• 10–18 mmol/l dla mężczyzn.

Różnice norm pomiędzy kobietami a mężczyznami wynikają z płci, różnej masy ciała i masy mięśniowej [1].

Niski poziom kreatyniny – o czym świadczy?

Spadek kreatyniny w moczu lub w surowicy może świadczyć o zaburzeniach w obrębie mięśni, np. o ich zaniku. Wynik poniżej normy obserwowany jest również u pacjentów z miastenią. To choroba autoimmunologiczna, polegająca na zaburzeniu procesu przekazywania impulsów nerwowych do mięśni. Do spadku kreatyniny dochodzi również na skutek niedożywienia. Wynik poniżej normy jest niekiedy obserwowany u osób przyjmujących leki sterydowe.

Co oznacza wysoki poziom kreatyniny?

Wzrost poziomu kreatyniny powyżej normę może mieć wiele przyczyn. Wysoki poziom substancji najczęściej wskazuje na zaburzenia pracy nerek i dróg moczowych, np. ich zablokowanie, co objawia się zmniejszeniem objętości wydalanego moczu. Bardzo wysoki poziom kreatyniny może oznaczać niewydolność nerek lub towarzyszyć kwasicy ketonowej. Do wzrostu poziomu substancji we krwi lub w moczu dochodzi również na skutek odwodnienia i niekiedy podczas przyjmowania antybiotyków. 

Co wpływa na poziom kreatyniny w organizmie?

Wpływ na poziom kreatyniny ma kilka czynników zarówno naturalnych, jak i patologicznych. Przede wszystkim ilość substancji zależy od wieku, płci, ilości wypijanej dziennie wody, poziomu aktywności fizycznej. Na zawartość kreatyniny wpływa także dieta, a właściwie ilość spożywanej soli i białka. Jak podają eksperci, spożycie 1 kg białka zwierzęcego prowadzi do zwiększenia dziennego wydalania kreatyniny z moczem o 9%, co w dłuższej perspektywie może zaburzać czynność nerek.

Wpływ na zwiększenie poziomu kreatyniny ma również suplementacja kreatyną. Co warto dodać, stosowanie odżywek z kreatyną jest bezpieczne dla zdrowia, pod warunkiem że suplementy przyjmowane są zgodnie z rekomendacjami producenta. Suplementacja kreatyną jest nawet wskazana dla osób uprawiających sporty wyczynowe, szybkościowe i siłowe, które charakteryzują się maksymalną intensywnością i krótkim czasem trwania, np.: sporty walki, podnoszenie ciężarów, kulturystyka, biegi krótkodystansowe. Od 1992 roku suplementacja kreatyną jest dozwolona i stosowana w sporcie zawodowym [1]. 

Stopień wydalania kreatyniny zależy od masy mięśniowej. Im większa masa mięśniowa, tym wyższy poziom kreatyniny. Taki stan jest więc bardzo często spotykany u osób trenujących. Odwrotny wynik uzyskamy u osób z bardzo małą masą mięśniową. Wpływ na poziom kreatyniny ma także wiek. U osób w podeszłym wieku zawartość substancji ulega zmniejszeniu, co jest zjawiskiem naturalnym. Niski poziom kreatyniny odnotowuje się również u kobiet w ciąży. 

Wśród patologicznych czynników mających wpływ na poziom kreatyniny wskazuje się m.in. na: aktywne zakażenie organizmu, stan zapalny, uszkodzenia ciała, stres. Na poziom kreatyniny w moczu oddziałują niektóre leki – katecholaminy i kwas 5-hydrolsyidolooctowy. 

Z jakim lekarzem konsultować wyniki kreatyniny?

Poziom kreatyniny uzależniony jest od wielu czynników i nie zawsze wskazuje na stan chorobowy. Wynik wymaga indywidualnej interpretacji, uwzględniającej wiek, styl życia, dietę, masę mięśniową, ogólny stan zdrowia i przyjmowane przez pacjenta leki. Nawet wysoki wynik kreatyniny, który jest obserwowany przy zaburzeniach pracy nerek, nie jest wystarczający do postawienia diagnozy. Do oceny pracy nerek oprócz badania poziomu kreatyniny niezbędne jest oznaczenie mocznika i klirensu kreatyniny. Jak widzisz, interpretacja wyniku jest złożona i wymaga indywidualnego podejścia. Omów swoje wyniki z lekarzem kierującym Cię na to badanie, a jeśli wykonujesz je na własną rękę – z lekarzem rodzinnym lub internistą. Ten specjalista w razie potrzeby poszerzy diagnostykę albo skieruje Cię do lekarza od chorób nerek, czyli nefrologa.