Leczenie anoreksji – na czym polega i jak wybrać specjalistę?

Anoreksja – na czym polega i jak ją rozpoznać?

Anoreksja to zaburzenie odżywiania polegające na stałej, celowej utracie wagi, silnym lęku przed przytyciem oraz nieprawidłowym obrazie własnego ciała. Niestety należy do najczęściej występujących i zarazem jest najniebezpieczniejszym zaburzeniem tego typu, ponieważ może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia chorego.

Jeśli podejrzewasz, że ktoś z Twojego otoczenia może cierpieć na anoreksję, zwróć uwagę na następujące zachowania i symptomy:

• stosowanie drakońskich diet i skrupulatne wybieranie niskokalorycznych produktów, takich jak warzywa, owoce, jogurty,

• wykonywanie częstych, forsownych ćwiczeń,

• gubienie wagi w bardzo szybkim tempie,

• obsesyjny lęk przed otyłością, nawet przy normalnej, a nawet bardzo niskiej masie ciała,

• unikanie jedzenia w towarzystwie innych,

• przygotowywanie posiłków dla bliskich, ale niejedzenie ich,

• wycofanie z kontaktów społecznych,

• podtrzymywanie odchudzania pomimo osiągnięcia niskiej wagi,

• nieprawidłowe ocenianie (zawyżanie) rozmiarów własnego ciała i sylwetki,

• zahamowanie miesiączki u dziewcząt i kobiet,

• ciągłe odczuwanie zimna, zawroty głowy, omdlenia,

• bladość, szorstka skóra, wypadanie włosów,

• niskie poczucie własnej wartości,

• perfekcjonizm,

• zły nastrój, stany depresyjne.

Wśród przyczyn anoreksji zwykle wymienia się kulturową obsesję na punkcie wyglądu, a w szczególności zachowania szczupłej sylwetki, perfekcjonizm, wrażliwość emocjonalną, silny lęk i stres, wysoką potrzebę uznania oraz nadmierną kontrolę ze strony bliskich (wpływanie na wygląd swojego ciała może być wówczas jedynym sposobem na zachowanie sprawczości i niezależności).

Anoreksja – diagnoza

Jeżeli powyższy opis pasuje do Ciebie lub kogoś z Twoich bliskich, jak najszybciej zgłoś się do specjalisty (psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry), który zweryfikuje Twoje przypuszczenia profesjonalną diagnozą. Kryteria diagnostyczne, które muszą być wzięte pod uwagę w procesie rozpoznawania choroby, to:

• waga obniżona w stosunku do normy odpowiedniej do wieku, płci i zdrowia fizycznego,

• zachowania ukierunkowane na celowe zmniejszenie masy ciała (restrykcyjna dieta, ćwiczenia, prowokowanie wymiotów, przyjmowanie środków przeczyszczających lub obniżających apetyt),

• silna obawa przed przytyciem,

• zaburzony obraz ciała oraz nadmierny wpływ wagi na samoocenę,

• zaburzenia hormonalne (zanik miesiączki, obniżenie libido itp.).

Ważną rolę w diagnozowaniu anoreksji pełni również odróżnienie jej od rezultatów i objawów innych schorzeń, np. depresji, nowotworów, AIDS, cukrzycy czy żółtaczki.

Rola psychologa lub terapeuty w leczeniu anoreksji

Psychoterapia to podstawowa i najważniejsza metoda leczenia zaburzeń odżywiania. Choć schorzenia tego typu bezpośrednio wpływają na wygląd i funkcjonowanie całego ciała, w rzeczywistości ich mechanizmy tkwią w psychice. Celem leczenia anoreksji jest wypracowanie nowych, zdrowszych mechanizmów radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych, zbudowanie stabilnego poczucia własnej wartości, poprawa obrazu ciała, nauka rozpoznawania emocji i radzenia sobie z nimi, pozbycie się chorobliwego perfekcjonizmu (i nauka pozwalania sobie na błędy) oraz zmiana przekonań dotyczących ważności wyglądu i szczupłej sylwetki. W niektórych nurtach terapeutycznych rozwiązuje się również konflikty rodzinne i przepracowuje dawne traumy oraz szkodliwe schematy mające źródło we wcześniejszych doświadczeniach. Najczęściej wykorzystywanymi technikami są terapia poznawczo-behawioralna, terapia psychodynamiczna oraz terapia schematów. Dodatkowo warto włączyć całą rodzinę w terapię systemową, która pomoże poprawić relacje między poszczególnymi członkami systemu i uzdrowi łączące ich więzi.

Wybierając psychoterapeutę dla osoby dotkniętej anoreksją, należy brać pod uwagę przede wszystkim osoby specjalizujące się w leczeniu tej choroby lub różnego rodzaju zaburzeń odżywiania (wśród których są nie tylko najczęściej wymieniane anoreksja i bulimia, ale także ortoreksja, łaknienie spaczone, kompulsywne objadanie się czy zaburzenia odżywiania u dzieci).

Rola psychodietetyka w leczeniu anoreksji

Nazwa „jadłowstręt psychiczny” może być myląca w stosunku do natury choroby, gdyż sugeruje, że cierpiące na nią osoby mają niski apetyt, a nawet odczuwają obrzydzenie do jedzenia. Tymczasem cierpienie pacjentów z anoreksją polega m.in. na tym, iż odmawiają oni przyjmowania pokarmów w obawie przed konsekwencjami, mimo że są głodni. Choć stan ich zdrowia fizycznego wynika z nieprawidłowego odżywiania, nie wystarczy udać się do dietetyka, który zastosuje tradycyjną rozpiskę z jadłospisem. Należy zwrócić się do osoby, która łączy wiedzę o żywieniu z kompetencjami z zakresu ludzkiej psychiki, czyli psychodietetyka, najlepiej takiego, który specjalizuje się w pomocy osobom z zaburzeniami odżywiania typu restrykcyjnego. Taka osoba nie tylko pokaże pacjentowi, jak stopniowo zwiększać kaloryczność diety i rozszerzać jadłospis, ale również pomoże mu naprawić relację z jedzeniem.

Rola innych specjalistów w leczeniu anoreksji

Niestety nie ma żadnych skutecznych leków na anoreksję, więc rola psychiatry w leczeniu tej choroby zwykle jest ograniczona. Jego wsparcie przydaje się, gdy jadłowstręt jest efektem lub tzw. maską innego zaburzenia psychicznego, np. depresji lub zaburzeń nerwicowych. Wówczas odpowiednio dobrana farmakoterapia może złagodzić objawy i poprawić komfort chorego, dając mu siłę do walki z problemami.

Leczenie anoreksji jest skomplikowanym procesem, w którym może być potrzebna pomoc specjalistów z wielu różnych dziedzin. Częstymi skutkami zaburzeń odżywiania są rozmaite dolegliwości towarzyszące, wynikające z przewlekłego stresu oraz niedożywienia organizmu: zaburzenia hormonalne, osteoporoza, problemy z płodnością, choroby układu krążenia, nadciśnienie, problemy ze skórą, schorzenia układu pokarmowego itd. Wówczas niezbędne jest wsparcie endokrynologa, kardiologa, gastrologa, ginekologa lub innych specjalistów.

Anoreksja – leczenie szpitalne lub w ośrodku terapeutycznym

Zdarzają się również wyjątkowo dramatyczne sytuacje, gdy zdrowie i życie osoby z anoreksją są bezpośrednio zagrożone i niezbędna jest hospitalizacja. Zwykle stosuje się ją, kiedy masa ciała spada poniżej 75 procent dolnej granicy normy, dochodzi do znacznego spadku ciśnienia, zaburzeń rytmu serca lub zaburzeń elektrolitowych. W takiej sytuacji najlepiej sprawdza się kompleksowy program leczniczy stosowany w szpitalach. Pacjenci są w nich poddawani procedurom niezbędnym do ratowania życia. Oprócz tego uczestniczą w terapii indywidualnej i grupowej oraz psychoedukacji, a także mają konsultacje ze specjalistami pomagającymi im w leczeniu dolegliwości fizycznych. Często organizowane są też spotkania terapeutyczne z udziałem rodziny.

Podobne programy są stosowane w prywatnych ośrodkach leczenia zaburzeń odżywiania, w których nierzadko panują bardziej komfortowe warunki, choć program terapeutyczny jest nie mniej intensywny niż w państwowych szpitalach. Warto rozważyć pobyt w tego typu placówce, gdyż daje on unikalną możliwość skorzystania z pomocy całego zespołu lekarzy, którzy współdziałają na rzecz jak najszybszej i najbardziej skutecznej pomocy.