Legionella – objawy, przyczyny i leczenie zakażenia

Czym jest Legionella?

Legionella to grupa bakterii, którą tworzy 48 gatunków drobnoustrojów wywołujących zakaźne i wieloukładowe legionelozy, czyli choroby układu oddechowego. Jedną z najbardziej zakaźnych jest bakteria Legionella pneumophila. Jest ona najczęstszym czynnikiem etiologicznym legionelozy. Bakteria powszechnie występuje w środowisku, kolonizuje obszary wilgotne. Najczęściej jest spotykana w sieciach wodociągowych, w sztucznych i naturalnych zbiornikach wodnych. Bakteria ma duże zdolności adaptacyjne i może przeżyć nawet w wysokich temperaturach. Rozwojowi Legionelli sprzyjają zamieszkujące ten sam teren algi i pierwotniaki. Bakteria występuje również w wilgotnych pomieszczeniach. Po wniknięciu do organizmu człowieka drogami oddechowymi czas jej inkubacji wynosi od 2 do 10 dni, po czym dochodzi do rozwoju pierwszych objawów. Legionella pneumophila odpowiedzialna jest za rozwój dwóch odrębnych schorzeń – choroby legionistów i gorączki Pontiac. Zachorowalność w obu przypadkach aż w 70% dotyczy mężczyzn w grupie wiekowej 50–59 lat. Zarówno choroba legionistów, jak i gorączka Pontiac są chorobami rzadkimi, bez tendencji epidemicznych [1]. Jednak każdy przypadek zachorowania jest objęty obowiązkiem zgłaszania i rejestracji w Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Jak można się zarazić bakterią Legionella?

Sposób zakażenia bakterią nadal pozostaje przedmiotem badań. Chociaż eksperci podejrzewają możliwość przeniknięcia bakterii drogą pokarmową lub w wyniku kontaktu bezpośredniego człowieka z chorym zwierzęciem, nie ma badań jednoznacznie potwierdzających te tezy. Obecnie jedyną potwierdzoną drogą zakażenia bakterią Legionella są drogi oddechowe. Głównym źródłem są więc pyły i aerozole wody, m.in. pod postacią urządzeń: fontann, zraszaczy roślin, natrysków, nawilżaczy powietrza, urządzeń klimatyzacyjnych, sprzętu do hydroterapii, do których wykorzystywana jest skażona woda. Do przeniknięcia bakterii drogami oddechowymi może dojść również w wyniku przebywania w wilgotnym pomieszczeniu, którego powietrze jest skażone bakterią.

Kto jest narażony na zakażenie bakterią Legionella?

Na zakażenie bakterią Legionella narażony jest każdy, kto nieświadomie korzysta z wody pochodzącej ze skażonych źródeł, a więc grupę ryzyka tworzy cała populacja. Jednak wskazuje się na szczególną grupę osób, które z uwagi na obniżoną odporność są bardziej podatne na zakażenie. Są to: palący papierosy, nadużywający alkoholu, pacjenci po transplantacji narządów, osoby przyjmujące leki immunosupresyjne (obniżające odporność), chorujące na nowotwory, cukrzycę i przewlekłe choroby układu oddechowego. Ponadto w grupie ryzyka znajdują się m.in.: pracownicy przemysłu farmaceutycznego, biotechnologicznego, perfumeryjno-kosmetycznego, poligraficznego, pracujący w oczyszczalniach ścieków i przetwórniach odpadów, rolnicy, osoby pracujące przy konserwacji i montażu urządzeń wodno-kanalizacyjnych, osoby pracujące w pomieszczeniach klimatyzowanych, fryzjerzy, kosmetyczki. 

Legionella – objawy u dzieci i dorosłych

Zakażenie bakterią Legionella nie ma charakterystycznego przebiegu, co utrudnia wczesne rozpoznanie objawów, szczególnie że te przypominają niegroźne zakażenia górnych dróg oddechowych. Gorączka Pontiac ma przebieg podobny do grypy. Pojawiają się bóle głowy i mięśni, stany podgorączkowe lub niska gorączka. U niektórych chorych rozwija się suchy kaszel, nieżyt nosa i stan zapalny spojówek. Do cięższych objawów należą: sztywność karku, światłowstręt, zawroty głowy. 

Znacznie cięższy przebieg ma choroba legionistów, która przybiera postać zapalenia płuc. Oprócz objawów typowych dla zapalenia chory doświadcza objawów neurologicznych o dużym nasileniu. Pojawiają się ból głowy, senność, a nawet zaburzenia świadomości. W przebiegu choroby legionistów dochodzi ponadto do: męczących duszności, biegunki, bólu brzucha, wysypki skórnej. Pacjenci o niskiej odporności narażeni są na zapalenie osierdzia, mięśnia sercowego i opłucnej.

Legionella – objawy skórne

Objawy skórne w przypadku legionellozy występują bardzo rzadko. Przybierają postać plamisto-grudkowej, czerwonej wysypki. Zmiany umiejscawiają się na wewnętrznych stronach ud, ale z czasem mogą zajmować inne partie ciała, najczęściej tułów. Wykwity są rozproszone, nie powodują świądu i bólu. Przyczyną pojawienia się objawów skórnych jest odpowiedź immunologiczna organizmu na uwalniane toksyny.

W zaawansowanej postaci zakażenia, wysypka może mieć postać krwotoczną z pęcherzami, które bolą przy dotyku. W ich obrębie mogą także wystąpić zmiany martwicze. 

Do jakiego lekarza udać się z objawami zakażenia Legionellą?

Pierwsze objawy wskazujące na zakażenie układu oddechowego należy skonsultować z lekarzem rodzinnym. Należy jednak wiedzieć, że legionelozy nie reagują na większość antybiotyków stosowanych w zwykłych infekcjach. Dlatego w przypadku pogarszania się stanu niezbędna jest konsultacja ze specjalistą chorób układu oddechowego – pulmonologiem. Skierowanie do specjalisty wystawiają lekarz rodzinny lub internista.

Jak przebiega diagnostyka zakażenia?

Diagnostyka zakażenia opiera się na badaniach laboratoryjnych krwi, moczu i plwocin. Z materiału pacjenta są izolowane, a następnie hodowane bakterie. Ponadto z próbek materiału klinicznego oznaczany jest poziom przeciwciał klasy IgG, IgM, IgA. Do wykrywania bakterii stosowane są również testy PCR. Aby potwierdzić zakażenie bakterią Legionella, musi zostać spełniony jeden z warunków:

• pozytywne wyizolowanie bakterii z materiału pobranego od pacjenta; 

• wykrycie pałeczek Legionella w moczu; 

• stwierdzenie dużego przyrostu przeciwciał.

Pomimo kilku stosowanych metod wykrywających zakażenie bakterią złotym standardem w diagnostyce legionelozy jest metoda izolacji i hodowli drobnoustrojów. Daje ona 100-procentową pewność obecności patogenu.

Leczenie zakażenia bakterią Legionella

Leczenie zakażenia Legionellą wymaga hospitalizacji. Lekarze podają kombinację różnych antybiotyków o szerokim spektrum działania, stosowanych w leczeniu ciężkich, wieloukładowych infekcji bakteryjnych. Środki podawane są dożylnie, a czas leczenia wynosi od 2 do 4 tygodni. Eksperci szacują, że u części ozdrowieńców organizm wytworzy antyciała odpornościowe.

Czy zakażeniu Legionellą można zapobiegać?

Legionella naturalnie występuje w zbiornikach i sieciach wodnych. Utrudnia to więc jej eliminację. Prace nad szczepionką pozostają w fazie eksperymentalnej. Dlatego wszelkie działania zapobiegające zakażeniu powinny skupiać się na uniemożliwianiu bakterii transmisji i kolonizacji. W tym celu należy zadbać o regularną konserwację i dezynfekcję urządzeń wodnych. Zalecana jest również regularna kontrola jakości wody. W obiektach użyteczności publicznej woda i sieci wodne powinny być poddawane rygorystycznym kontrolom.