Czym jest lipaza trzustkowa i jaka jest jej funkcja w organizmie?

Czym jest lipaza trzustkowa?

Lipazy są enzymami, których zadaniem jest rozkład tłuszczów. W organizmie człowieka występuje kilka różnych form lipaz, wśród których warto wymienić lipazę żołądkową, jelitową, językową, wątrobową, trzustkową i mlekową. Wszystkie lipazy mają zdolność do rozkładu lipidów do wolnych kwasów tłuszczowych, jednak najważniejszą funkcję pełni lipaza trzustkowa (ALP), wydzielana w postaci nieaktywnej przez komórki trzustki do soku trzustkowego. Pod wpływem odpowiedniego pH i kwasów żółciowych jest ona przekształcana do formy aktywnej. 

Głównym zadaniem lipazy trzustkowej jest rozbijanie wiązań cząsteczkowych trójglicerydów do glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych. W tej właśnie formie lipidy są wchłaniane przez kosmki jelitowe. Lipaza trzustkowa wpływa również na przepuszczalność błony komórkowej. Ma to kluczowe znaczenie podczas procesów wchłaniania składników odżywczych i wydalania produktów przemiany materii przez komórkę.

W warunkach prawidłowych stężenie lipazy trzustkowej we krwi jest na bardzo niskim poziomie. Jeśli jednak dojdzie do niedrożności przewodów trzustkowych lub uszkodzenia komórek trzustki, wtedy stężenie tego enzymu rośnie. Wraz z nim wzrasta stężenie we krwi innego hormonu – alfa-amylazy. W odróżnieniu od lipazy alfa-amylaza bierze udział w rozkładzie węglowodanów. Obie substancje uznawane są za specyficzne markery chorób trzustki.

Kiedy warto wykonać badanie lipazy trzustkowej?

Oznaczenie poziomu lipazy trzustkowej wskazane jest przy podejrzeniu ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki oraz nowotworów tego narządu. Badanie to jest też wykonywane w celu monitorowania skuteczności leczenia schorzeń trzustki.

Objawy, które powinny skłonić nas do oznaczenia poziomu lipazy trzustkowej, to:

• brak apetytu,

• silny ból w nadbrzuszu, promieniujący do pleców,

• przyspieszona akcja serca,

• gorączka i stan podgorączkowy,

• nudności,

• wymioty,

• krew w stolcu.

Jeśli zauważasz u siebie objawy opisane powyżej, koniecznie umów się na konsultację do lekarza rodzinnego.

Jak wygląda badanie lipazy trzustkowej?

Badanie stężenia lipazy trzustkowej wykonywane jest z krwi obwodowej pobranej z żyły łokciowej. Przed przystąpieniem do pobrania krwi powinieneś być na czczo. Ostatni posiłek zjedz więc na 8–12 godzin przed planowaną wizytą w laboratorium. Przed samym pobraniem krwi możesz wypić niewielką ilość wody.

Wynik badania zazwyczaj otrzymasz w ciągu 2 dni od pobrania próbki krwi. Pamiętaj, że oznaczenie poziomu lipazy trzustkowej jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia tylko wtedy, gdy posiadasz skierowanie wystawione przez lekarza. Jeśli badanie ALP wykonywane jest na własną rękę, jest w pełni odpłatne.

Poziom lipazy trzustkowej – jak interpretować wyniki?

Prawidłowy poziom lipazy trzustkowej u osób dorosłych powinien być niższy niż 60 U/L [1]. Pamiętaj jednak, że każdy wynik, który wskazuje na podwyższone stężenie lipazy, należy skonsultować z lekarzem, ponieważ do wzrostu poziomu tego enzymu dochodzi na skutek rozwoju wielu schorzeń.

Podwyższony poziom lipazy trzustkowej może świadczyć o występowaniu następujących chorób:

• przewlekłe lub ostre zapalenie trzustki,

• nowotwór trzustki,

• guzy trzustki,

• niedrożność przewodu trzustkowego,

• zapalenie otrzewnej,

• niedrożność jelit.

Poza tym podwyższona aktywność lipazy trzustkowej może być wynikiem powikłań po zabiegach chirurgicznych, przyjmowania niektórych leków lub negatywnego wpływu alkoholu na organizm.

Niska aktywność lipazy trzustkowej może być objawem chorób, takich jak:

• cukrzyca,

• mukowiscydoza.

Zarówno wartości powyżej, jak i poniżej normy wymagają konsultacji lekarskiej. W razie wątpliwości lekarz zleci rozszerzenie diagnostyki o inne badania obrazowe i analizy laboratoryjne, takie jak: poziom bilirubiny, aktywność aminotransferaz – asparaginianowej (ASPAT), alaninowej (ALAT) oraz gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP). Również bardzo ważne jest badanie CRP, czyli jednego z markerów stanu zapalnego.

Podwyższone stężenie lipazy – jak wygląda leczenie?

Sposób leczenia podwyższonego stężenia lipazy trzustkowej zależy od przyczyny schorzenia. Ostre zapalenie trzustki wymaga leczenia szpitalnego. Jeśli przyczyną podwyższonego stężenia lipazy jest niedrożność dróg żółciowych, to zazwyczaj lekarz podejmuje decyzję o interwencji zabiegowej. Podejrzenie nowotworu trzustki wymaga rozszerzenia diagnostyki o badania specjalistyczne i zastosowania odpowiedniego leczenia onkologicznego.