N-acetylocysteina – co to jest? Poznaj jej działanie i właściwości

N-acetylocysteina – co to jest?

N-acetylocysteina (NAC) to organiczny związek chemiczny, będący pochodną L-cysteiny, czyli aminokwasu, który jest składnikiem wielu białek. Obok metioniny i homocysteiny L-cysteina tworzy grupę tzw. aminokwasów siarkowych. N-acetylocysteina niemal w całości zostaje zmetabolizowana w wątrobie do cysteiny, a następnie do glicyny, która jest jednym z najprostszych aminokwasów, oraz glutationu – związku zbudowanego z reszt aminokwasowych kwasu glutaminowego, cysteiny i glicyny. Biodostępność n-acetylocysteiny jest niska. Eksperci szacują ją na 6–10%. Półtrwanie tego związku wyliczone zostało na 5–6 godzin.

N-acetylocysteina – gdzie występuje?

Nie ma żywieniowych źródeł n-acetylocysteiny. Aminokwas ten dostępny jest wyłącznie w formie suplementu diety lub leku. Spotkać go możesz w formie tabletek, tabletek musujących, granulatu lub proszku do przygotowania roztworu oraz gotowego roztworu. N-acetylocysteinę znaleźć możesz w składzie żywności specjalnego medycznego przeznaczenia, skierowanej do osób dorosłych i dzieci powyżej 1. roku życia. N-acetylocysteina zastąpiła w niej cysteinę, ponieważ nadaje produktom lepszy smak. Dzięki temu stały się one bardziej akceptowane przez chorych, a tym samym oparta na nich dieta przynosi większe rezultaty. Należy podkreślić, że specjaliści nie wykazali żadnych niepożądanych interakcji n-acetylocysteiny z normalnie przyjmowaną żywnością. 

Zastosowanie i właściwości n-acetylocysteiny

N-acetylocysteina wykazuje korzystny wpływ na organizm, a liczba jej zastosowań rośnie wraz z kolejnymi badaniami. Stosowana jest w przypadkach przedawkowania paracetamolu – powszechnie stosowanego środka o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. N-acetylocysteinę jako antidotum należy podać, gdy występuje ryzyko uszkodzenia wątroby, które jest determinowane ilością przyjętego leku, czasem od jego przyjęcia i wywiadem lekarskim.

Na uwagę zasługuje mukolityczne działanie n-acetylocysteiny. Upłynnia wydzielinę w drogach oddechowych, zmniejsza lepkość śluzu, a tym samym zapewnia skuteczniejsze usuwanie go z organizmu. N-acetylocysteina ułatwia odkrztuszanie zalegającej wydzieliny i poprawia czynność nabłonka oddechowego. Jako lek mukolityczny n-acetylocysteina znalazła zastosowanie zwłaszcza w mukowiscydozie, przewlekłym zapaleniu oskrzeli, zapaleniu zatok obocznych nosa, zapaleniu błony śluzowej nosa, rozstrzeni oskrzeli.

N-acetylocysteina wykazuje działanie antyapoptotyczne (zapobiega zaprogramowanej śmierci komórek) oraz antykancerogenne (zmniejsza ryzyko nowotworzenia komórek). N-acetylocysteina ma korzystny wpływ na metabolizm fosfolipidów błon komórkowych. Związki te podnoszą możliwości regeneracyjne komórek wątrobowych – hepatocytów. Stabilizują ich błonę komórkową oraz poprawiają jej elastyczność i przepuszczalność.

• Dowiedz się, jak dbać o wątrobę, oraz poznaj znaczenie i zasady diety na wątrobę.

N-acetylocysteina reguluje uwalnianie cytokin prozapalnych, czyli związków inicjujących reakcję zapalną i aktywność proteaz, czyli związków kontrolujących syntezę wszystkich białek w organizmie. Powoduje spadek poziomu ciśnienia i stężenia homocysteiny, która w nadmiarze prowadzi do powstania zmian miażdżycowych.

Eksperci podkreślają przede wszystkim przeciwutleniające właściwości n-acetylocysteiny. Związek ten podnosi poziom zmagazynowanego w wątrobie glutationu. Ten zaś jest antyoksydantem – spowalnia reakcje utleniania na poziomie komórkowym. N-acetylocysteina sama również ma zdolność usuwania wolnych rodników, czyli szkodliwych form tlenu działających utleniająco.

Specjaliści zwracają uwagę na zastosowanie n-acetylocysteiny w leczeniu zaburzeń i chorób psychicznych (takich jak autyzm, schizofrenia, choroba Alzheimera, uzależnienie od środków psychoaktywnych czy choroba afektywna dwubiegunowa), chorób autoimmunologicznych, schorzeń ginekologicznych (PCOS – zespołu policystycznych jajników, a także zwiększonego ryzyka porodu przedwczesnego), nefropatii, czyli chorób nerek (służy np. oczyszczaniu nerek ze środków kontrastowych, stosowanych w badaniach obrazowych).

N-acetylocysteina – skutki uboczne i przeciwwskazania

Specjaliści nie określili jak dotąd poziomu zalecanego spożycia n-acetylocysteiny. Podają jednak, że dawki do 8 g/dzień nie wiążą się z wystąpieniem reakcji niepożądanych. Tylko u nieznacznego odsetka osób n-acetylocysteina wywołała skutki uboczne w postaci m.in.: nudności i wymiotów, uderzeń gorąca, przyspieszonej pracy serca, zgagi, biegunki, wysypki, skurczu oskrzeli, duszności. Reakcje nadwrażliwości są zazwyczaj związane z przyjmowaniem dożylnej formy n-acetylocysteiny. Częstsze występowanie działań niepożądanych specjaliści zaobserwowali wśród osób z obciążonym wywiadem rodzinnym w kierunku alergii lub astmy oskrzelowej. Eksperci podkreślają, że n-acetylocysteina jest dobrze tolerowana przez organizm i bezpieczna dla człowieka. Mimo to pamiętaj, aby stosowanie n-acetylocysteiny skonsultować z lekarzem. Możesz to zrobić podczas teleporady, na której specjalista udzieli Ci sprawdzonych informacji na temat przyjmowania n-acetylocysteiny.

Warto w tym miejscu wspomnieć o przeciwwskazaniach do stosowania n-acetylocysteiny. Związek ten nie powinien być przyjmowany przez kobiety w ciąży i podczas karmienia piersią, przez osoby z chorobą żołądka lub dwunastnicy, przez małe dzieci. Ostrożność zachowaj też w przypadku jednoczesnej antybiotykoterapii, zwłaszcza z zastosowaniem penicyliny, tetracykliny, cefalosporyny i aminoglikozydy. N-acetylocysteina nie powinna być stosowana jednocześnie z lekami tłumiącymi kaszel, które obniżają jej działanie mukolityczne i zaburzają usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych.