Czy cholina jest potrzebna ciężarnej?

Czym jest cholina?

Kobiety, które planują zajść w ciążę lub już w niej są, powinny zbilansować dietę w taki sposób, by zawierała wszystkie witaminy zalecane przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników. Jeszcze kilka miesięcy przed staraniem się o dziecko warto przyjmować kwas foliowy.

Jedną z dodatkowych substancji zalecanych w ciąży jest także cholina, czyli witamina B4. Jest uznawana za niezbędną substancję odżywczą dla każdego człowieka, a szczególnie ważna jest dla rozwoju płodu.

Cholina to związek chemiczny, który naturalnie występuje w żywych organizmach. Buduje błony komórkowe, stabilizując ich budowę. W przypadku niedoboru choliny, błony komórkowe stają się niestabilne, co bywa przyczyną różnorakich zaburzeń, na przykład zaburzenia w procesie naprawy wadliwego DNA lub zmniejszenie neutralizacji wolnych rodników. Cholina zmniejsza ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory dzięki kontrolowaniu procesu naprawy uszkodzonego DNA i regulowaniu poziomu aktywności genów.

Cholina jest donorem grup metylowych, przez co ma dużą rolę w epigenetycznej modyfikacji ekspresji genów. Epigenetyka to dział genetyki zajmujący się badaniem dziedziczenia pozagenowego, na które wpływa w dużej mierze środowisko. Cholina może mieć wpływ na wyłączenie (ekspresję) bądź włączenie danych genów w materiale genetycznym dziecka. 

Jak działa cholina? Do czego jest potrzebna?

Cholina buduje błony komórkowe, jest składową fosfolipidów, takich jak lecytyna i sfingomielina. Te związki mają ogromne znaczenie dla prawidłowego działania układu nerwowego. Osłonki mielinowe nerwów oraz ośrodkowy układ nerwowy jest w dużej mierze zbudowany ze wspomnianych związków. 

Cholina jest niezbędna w procesie wytwarzania neuroprzekaźników, jest prekursorem acetylocholiny. Wspomaga rozwój układu nerwowego płodu, szczególnie hipokampa, czyli struktury odpowiadającej za pamięć wzrokową i orientację przestrzenną. Polepsza pamięć długotrwałą i zmniejsza ryzyko wystąpienia demencji starczej.

Witamina B4 działa korzystnie na pracę wątroby i gospodarkę lipidową zarówno u płodu, jak i u matki. Dzięki wspieraniu prawidłowej implantacji i rozwoju układu krwionośnego i łożyska zmniejsza ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego. Cholina warunkuje prawidłowy transport substancji odżywczych przez łożysko. Dzieci kobiety stosujących dietę z dużymi dawkami choliny w ciąży rzadziej zapadają na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze w dorosłym życiu.

Witamina B4 obniża stężenie homocysteiny, związku, który ma wpływ na powstawanie wad wrodzonych cewy nerwowej u płodu. Niedobór choliny wynikający ze wzrostu zapotrzebowania lub małych ilości choliny w diecie aktywuje reakcję produkcji fosfatydylocholiny de novo w wątrobie ciężarnej. Produktami ubocznymi tej reakcji są cząsteczki homocysteiny. Przyjmowanie choliny zmniejsza czterokrotnie ryzyko wystąpienia wad rozszczepowych układu nerwowego u płodu. Niedobór choliny obserwowano statystycznie częściej u matek, które urodziły dzieci z zespołem Downa.

Jakie zapotrzebowanie na cholinę mają ciężarne?

Według Instytutu Żywienia i Żywności oraz Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności w diecie ciężarnych powinno się znaleźć 450 mg choliny dziennie, a matki karmiące piersią powinny codziennie przyjmować 550 mg choliny. W ciąży zapotrzebowanie na cholinę gwałtownie wzrasta, a w okresie laktacji jest jeszcze większe. Zaobserwowano, że w porównaniu do stężenia choliny w osoczu matki, osocze noworodka zawiera 6 razy więcej choliny, a płyn owodniowy nawet 10 razy więcej choliny. 

Badania dotyczące spożycia choliny przez Polki pokazują, że przeciętna dieta nie jest w stanie dostarczyć zalecanej ilości choliny kobietom ciężarnym i karmiącym. Do odpowiedniego metabolizmu choliny potrzebne są również inozytol, kwas foliowy, witamina A i witamina B12. Cholina jest niszczona przez obróbkę w wysokiej temperaturze, przyjmowanie w diecie dużej ilości cukru, spożywanie alkoholu i kawy.

Jakie produkty są bogate w cholinę?

Zwiększenie zawartości choliny w diecie jest bardzo ważne, warto więc wiedzieć, jakie produkty są jej źródłem. Najwięcej choliny znajdziemy w żółtku jaja kurzego. Całkiem duże stężenie choliny mają również inne produkty zwierzęce, takie jak mleko, wołowina, kurczak, ryby, podroby. Rośliny strączkowe (fasola, groszek, soja) i zielone (kapusta, szpinak), orzechy, pszenica również zawierają cholinę, jednak zdecydowanie mniej niż produkty odzwierzęce. 

Mleko kobiece jest bogate w cholinę, co poprawia funkcje poznawcze i pamięć dziecka podczas karmienia. Zaleca się, by ciężarne, oprócz zwiększenia podaży choliny w diecie, przyjmowały dodatkowo suplementy diety zawierające odpowiednie dawki tej witaminy. Przy wyborze preparatu należy zwrócić uwagę zarówno na dawkę choliny, jak i na to, czy jest to wyrób medyczny i czy jego skład został odpowiednio przebadany. Zwykle zalecane dawki choliny są zawarte w kompleksach witamin dla ciężarnych. Warto być czujnym i sprawdzać, czy kupowane preparaty są bezpieczne i rzeczywiście zawierają deklarowane dawki składników.