Nadmiar cynku – jak bardzo szkodzi? Skutki uboczne i objawy przedawkowania

Cynk – jakie ma znaczenie dla zdrowia? 

Cynk jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest częścią składową odporności, bierze udział w procesach metabolicznych, jest ważnym składnikiem budulcowym białek i układu nerwowego. Wchodzi w skład płynu mózgowo-rdzeniowego i stymuluje pracę mózgu, w tym odpowiada za zachodzące w nim procesy emocjonalne. Cynk jest modulatorem centralnego układu nerwowego, dlatego działa m.in. przeciwdepresyjnie. We krwi pierwiastek reguluje poziom ciśnienia tętniczego, stabilizując pracę całego układu krwionośnego. Cynk oddziałuje również na układ rozrodczy, szczególnie męski, gdzie uszczelnia błony komórkowe plemników.

Ponadto bierze udział w przetwarzaniu chromatyny, czyli w procesach zachodzących w jądrach komórkowych, odpowiedzialnych m.in. za płodność. Poprzez wiązanie białek DNA chroni przed uszkodzeniem ich struktury, zmniejszając ryzyko rozwoju nowotworów. Właściwy poziom cynku we krwi jest również niezbędny do prawidłowego funkcjonowania skóry i błon śluzowych. Cynk jest bezwzględnie potrzebny dla organizmu już na etapie życia płodowego. Niedobór tego pierwiastka w diecie matki może prowadzić do rozwoju wad układu nerwowego dziecka, zmian hormonalnych, np. osłabiać odporność, wzrost i rozwój psychomotoryczny płodu. Ponadto niedobór cynku w organizmie dziecka zwiększa ryzyko zachorowania na zapalenie płuc i oskrzeli. Jony cynku są również niezbędne do stabilizowania poziomu glukozy i biosyntezy insuliny. 

Zapotrzebowanie na cynk

Przyswajalność pierwiastka zależy od zawartości w diecie witaminy A, błonnika pokarmowego i fitynianów. Najkorzystniejsze działanie dla wchłanialności cynku ma połączenie diety roślinnej z białkiem pochodzenia zwierzęcego. Proces wchłaniania cynku przebiega w jelicie cienkim, grubym i żołądku. Organizm magazynuje cynk w ilości do 2,5 g, rozmieszczając go w różnych tkankach, np. w mięśniach znajduje się 50% cynku, a w tkance kostnej do 30%. 

Według wytycznych WHO dzienna norma spożycia cynku wynosi:

• niemowlęta do 1. roku życia – 5 mg;

• dzieci do 9. roku życia – 10 mg; 

• dziewczęta i dorosłe kobiety – 10–13 mg; 

• chłopcy i mężczyźni – 14–16 mg; 

• kobiety w ciąży – 12–16 mg; 

• karmiące mamy – 16–21 mg.

Źródłem cynku są produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Największą ilość pierwiastka znajdziemy m.in. w: ostrygach, rybach, wątrobie wieprzowej, białej fasoli, mące żytniej i razowej, drożdżach, serach żółtych i pełnotłustych, surowej szynce wieprzowej, jajkach i ryżu. Cynk znajdziemy również w orzechach. 

Objawy nadmiaru cynku 

Pełnowartościowa dieta uwzględniająca produkty bogate w cynk pokrywa dzienne zapotrzebowanie na pierwiastek. Dodatkowa suplementacja powinna być stosowana tylko ze względów zdrowotnych w przebiegu niektórych chorób, a także w przypadku, kiedy na skutek działania konkretnych czynników istnieje ryzyko niedoboru tego pierwiastka. 

Objawy nadmiaru cynku w organizmie:

• wymioty i nudności; 

• osłabienie; 

• niedokrwistość syderoblastyczna;

• bóle brzucha;

• bóle głowy;

• biegunka; 

• brak apetytu.

Stosowanie suplementacji wraz z pełnowartościową dietą zwiększa ryzyko przedawkowania cynku. Do innych czynników powodujących nadmiar tego pierwiastka w organizmie zaliczymy m.in. spożywanie warzyw pryskanych nawozami cynkowymi lub sadzonymi na obszarze w pobliżu dużych miast i zakładów hutniczych. Ponadto na przedawkowanie cynku są narażone osoby pracujące przy produkcji świec dymnych czy stopów metali, a także przechowujące żywność w naczyniach cynkowych.

Skutki uboczne przedawkowania cynku 

Długotrwały nadmiar cynku w organizmie jest jedną z przyczyn chorób nowotworowych. Bezpodstawna suplementacja pierwiastka zaburza wchłanianie miedzi i żelaza, a także prowadzi do wystąpienia objawów ich niedoboru. Bardzo poważnym objawem zatrucia cynkiem jest gorączka cynkowa nazywana potocznie gorączką metalowców lub odlewników. Jest to stan chorobowy objawiający się wysoką gorączką, która przebiega wraz z dreszczami, nudnościami, silnymi bólami mięśni. Charakterystyczne dla gorączki cynkowej są: płytki oddech, kaszel i duszność. Chory odczuwa metaliczny posmak w ustach. W badaniu krwi stwierdzana jest wysoka leukocytoza. Objawy zatrucia pojawiają się do kilku godzin po ekspozycji na opary cynku.

Cynk jest jednym z najważniejszych pierwiastków niezbędnych do funkcjonowania organizmu, jednak w nadmiarze poważnie szkodzi zdrowiu. Ewentualną konieczność suplementacji pierwiastka powinny poprzedzać badania krwi z oznaczeniem stężenia cynku. Uzupełnienie diety w cynk powinno odbywać się tylko pod kontrolą lekarza i tylko przez określony czas. Suplementy diety w postaci witamin i mikroelementów dostarczających cynk, nie mogą być podstawą diety.