Nadmiar magnezu – jak go rozpoznać i jakie wywołuje skutki?

Jaką funkcję pełni magnez w organizmie?

Jednym z podstawowych elementów dbania o zdrowie jest prawidłowa podaż witamin i minerałów. W tej drugiej grupie związków na szczególną uwagę zasługuje magnez. Należy on do jonów soli (czyli elektrolitów), kluczowych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odpowiada za aktywowanie ponad 300 różnych reakcji enzymatycznych, a także wpływa na aktywność enzymów. Stabilizuje strukturę DNA i RNA (kwasów nukleinowych) oraz rybosomów (organelli w komórce, na które składają się kompleksy białek i kwasów nukleinowych).

Dzięki magnezowi możliwa jest przemiana białek, lipidów i węglowodanów przez enzymy. Do tego minerał ten reguluje aktywność PTH, czyli parathormonu odpowiedzialnego za zbilansowaną gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu. Magnez ma olbrzymie znaczenie dla prawidłowego wzrostu i gęstości kości oraz pracy skurczowej serca.

W świetle wszystkich istotnych funkcji, jakie pełni magnez, nic dziwnego, że tak dużą wagę przywiązuje się do niedoborów tego minerału. Tymczasem nadmiar magnezu u ludzi, czyli hipermagnezemia (stan analogiczny jak hiperwitaminoza), jest także niebezpieczny, choć zdarza się znacznie rzadziej niż hipomagnezemia, czyli niedobór magnezu.

Jak rozpoznać nadmiar magnezu w organizmie?

Zalecane dobowe spożycie magnezu zmienia się w zależności od płci, wieku i miejsca zamieszkania. Wedle danych Instytutu Żywności i Żywienia dzienne zapotrzebowanie na ten makroelement wynosi 3–4,5 mg/kg m.c./dobę (przy czym w okresie ciąży jest ono jeszcze wyższe). Jednocześnie w Polsce spożycie magnezu wynosi średnio zaledwie 297 mg/dobę. Około 90% mężczyzn i 70% kobiet zmaga się z niedoborami tego składnika. Czy zatem nadmiar magnezu w organizmie jest problemem? To, że hipermagnezemia ma charakter marginalny, nie oznacza, że nie ma znaczenia i można ją bagatelizować.

O tym, czy rozwinęła się hipermagnezemia, świadczą charakterystyczne dla tego stanu objawy. Warto jednak potwierdzić swoje przypuszczenia, decydując się na diagnostykę laboratoryjną. Prawidłowy poziom magnezu wynosi 1,6–2,6 mg/dl (0,65–1,2 mmol/l). Wyniki powinien jednak zweryfikować lekarz, sugerując się wartościami referencyjnymi wskazanymi przez laboratorium przeprowadzające analizę.

Nadmiar magnezu – objawy

Nadmiar magnezu w organizmie objawiać się może zaburzeniami gastrycznymi. Występują bóle brzucha, wzdęcia i biegunka. Jeśli na tym etapie suplementacja nie zostanie przerwana albo wlewy dożylne nie przestaną być regularnie wykonywane, może dojść do zatrucia. Jest to stan, w którym się rozwija:

• alkaloza (zasadowica), czyli naruszenie równowagi kwasowo-zasadowej na rzecz zasad,

• odwodnienie,

• zaburzenia oddychania,

• nieprawidłowości w obrazie EKG serca,

• bradykardia, czyli spowolnienie rytmu serca do 60 uderzeń/min,

• spadek ciśnienia tętniczego krwi,

• bezsenność,

• osłabienie siły mięśniowej,

• osłabienie odruchów ścięgnistych,

• uczucie dezorientacji.

Objawy charakterystyczne dla hipermagnezemii można zwykle zaobserwować, jeśli poziom tego makroelementu przekroczy w surowicy 1,5 mmol/dm3.

Nadmiar magnezu – skutki uboczne

Dostarczanie organizmowi magnezu w nadmiernej ilości jest tak samo niekorzystne jak niskie jego spożycie. Bagatelizowana hipermagnezemia (nadmiar magnezu w organizmie człowieka) może doprowadzić do zaburzenia metabolizmu kości i mineralizacji oraz powstawania kryształów hydroksyapatytu (tzw. rusztowania tkanki łącznej).

Ciężka hipermagnezemia stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia. Jeśli więc wystąpią zaburzenia oddychania, nieprawidłowości rytmu pracy serca czy porażenie mięśni – konieczne jest wezwanie pogotowania. W przypadku łagodniejszego przebiegu hipermagnezemii wystarczy kontakt z internistą. Najczęściej poziom magnezu redukowany jest przez stosowanie środków moczopędnych lub wykonanie wlewów dożylnych wapnia.

Co powoduje nadmiar magnezu u człowieka?

Za prawidłowy poziom magnezu w organizmie odpowiadają nerki. Jeśli poziom makroelementu spadnie w osoczu poniżej 0,5 mmol/dm3, wówczas aż 95% jonów ulega wchłanianiu zwrotnemu w kanalikach nerkowych. Dzięki temu mniej magnezu jest wydalane wraz z moczem, co redukuje ryzyko pogłębienia niedoboru makroelementu. 

Przy hipermagnezemii dochodzi do sytuacji odwrotnej – organizm w ramach reakcji obronnej zwiększa wydalanie magnezu z moczem. Nie oznacza to jednak, że cała nadwyżka może zostać w ten sposób usunięta. Jest to utrudnione podczas stosowania zbyt dużych dawek suplementów lub wykonywania wlewów dożylnych. Ponadto problem nadmiaru magnezu we krwi może nawracać u osób zmagających się z:

• niewydolnością nerek,

• niedoczynnością tarczycy,

• nowotworami,

• niektórymi chorobami autoimmunologicznymi.