Nadmiar witaminy C – jak go rozpoznać, czy może być niebezpieczny?

Jaką funkcję pełni witamina C w organizmie?

Witamina C jako osobny związek została wyodrębniona w 1928 r. z papryki przez Alberta Szenta-Görgyiego. Naukowiec został uhonorowany za to osiągnięcie Nagrodą Nobla. Już wówczas doceniano ważką rolę tej witaminy dla organizmu. Nie bez powodu marynarze mieli obowiązek spożywania cytryn. Wszystko po to, aby zapobiec szkorbutowi.

Witamina C stymuluje wiele procesów zachodzących w organizmie. Jest najbardziej znanym antyoksydantem. Chroni komórki organizmu przed stresem oksydacyjnym. To stan zaburzonej równowagi pomiędzy wolnymi rodnikami i przeciwutleniaczami, który negatywnie oddziałuje na zdrowie (wywołuje m.in. zmiany w kodzie DNA). Witamina C niejako wymiata wolne rodniki, zapobiegając ich szkodliwemu wpływowi. Ma to znaczenie m.in. dla zapobiegania rozwojowi chorób wieńcowych i sercowo-naczyniowych oraz nowotworów.

Witamina C odgrywa ważną rolę w budowaniu odporności organizmu oraz w syntezie kolagenu, hormonów i transmiterów. Zwiększa też przyswajalność żelaza niehemowego i wapnia. Kwas askorbinowy uczestniczy w procesie gojenia się ran, a także reguluje ciśnienie krwi i obniża poziom glukozy.

Jak rozpoznać nadmiar witaminy C?

Zapotrzebowanie na witaminę C nie jest stałe. Zmienia się w zależności od płci, wieku i kondycji organizmu. O większą podaż tego składnika muszą zadbać osoby chorujące na nadciśnienie i cukrzycę, a także palące papierosy i nadużywające alkoholu. Ponadto większe zapotrzebowanie na witaminę C mają kobiety w ciąży i w okresie karmienia piersią oraz osoby obciążone nadmiernym stresem.

Wedle Instytutu Żywności i Żywienia RDA zalecane dzienne spożycie kwasu askorbinowego wynosi dla kobiet 75 mg/dobę, a dla mężczyzn – 90 mg/dobę. Przyjmowanie większych dawek prowadzi do hiperwitaminozy. Rozpoznać ją można dzięki charakterystycznym objawom nadmiaru witaminy C. Potwierdzeniu przypuszczeń służą wyniki analizy laboratoryjnej próbki krwi pod kątem niedoboru lub nadmiaru witaminy. Za prawidłowy poziom witaminy C przyjmuje się wartość: 34–110 µmol/l (6–20 µg/dl).

Nadmiar witaminy C – objawy

Witamina C wchłaniania jest w dwunastnicy i jelicie cienkim, a także w żołądku, choć w znacznie mniejszym stopniu. Przy spożyciu dużych dawek kwasu askorbinowego jego nadmiar jest wydalany wraz z moczem. Nie zawsze jednak tak jest. Przy długotrwałym stosowaniu suplementów podwyższa się poziom kwasu askorbinowego w osoczu. Taki stan może wywołać:

• ból brzucha,

• wzdęcia,

• zgagę,

• kolkę,

• biegunkę,

• wymioty,

• wysypkę.

Przy bezpośrednim kontakcie z witaminą C można zaobserwować: świąd skóry, dolegliwości oczne (zwłaszcza łzawienie), podrażnienie dróg oddechowych.

Nadmiar witaminy C – skutki uboczne

U większości ludzi nadmiar witaminy C nie wywołuje reakcji toksycznych. U 1 na 10 mężczyzn pochodzących z Afryki, Azji oraz basenu Morza Śródziemnego przyjęcie bardzo wysokich dawek witaminy C doprowadza do szybkiego uszkodzenia erytrocytów (czerwonych krwinek), a niekiedy nawet do śmierci w ciągu zaledwie kilku godzin!

Stałe przyjmowanie dużych dawek witaminy C (przekraczających 1000 mg) może doprowadzić do rozwoju kamieni nerkowych i zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Ponadto witamina C zaburza wchłanianie witaminy B12 i miedzi oraz powoduje nadmierne magazynowanie żelaza w organizmie. Właśnie dlatego nie należy samodzielnie wprowadzać suplementacji bez uprzedniej konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.

Nadmiar witaminy C – co powoduje hiperwitaminozę?

Nadmiar witaminy C i skutki, które mu towarzyszą, pojawiają się przy stosowaniu suplementów doustnych lub wykonywaniu wlewów żylnych poza kontrolą lekarza. Charakterystyczne dla nadmiaru witaminy C biegunka, ból brzucha czy zgaga mogą pojawić się już po przyjęciu dawki 500–1000 mg jednorazowo, mimo że przyjmuje się taki poziom spożycia za bezpieczny dla organizmu i niewywołujący skutków ubocznych. Najczęściej jednak do hiperwitaminozy dochodzi, gdy przez długi czas przyjmowane są dawki 2000 mg kwasu askorbinowego. 

Aby nie dopuścić do rozwoju groźnych dla zdrowia następstw hiperwitaminozy, należy przyjmować suplementy wyłącznie z zalecenia lekarza i pod jego kontrolą. Ponadto przed rozpoczęciem stosowania (a także w jego trakcie) warto oznaczać laboratoryjnie stężenie witaminy C we krwi.