Jak rozpoznać niedobór witaminy A?

Witamina A – właściwości

Witamina A jest jedną z ważniejszych witamin dla ludzkiego organizmu. Ma duże znaczenie dla prawidłowego widzenia, wykazuje także działanie przeciwnowotworowe, chroni układ oddechowy przed działaniem patogenów, poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego, dzięki czemu zmniejsza częstotliwość infekcji. Witamina A jest ważna dla wyglądu włosów, skóry i paznokci. 

Jako witamina rozpuszczalna w tłuszczach najlepiej przyswaja się wraz z nimi. Ponadto jest magazynowana w organizmie, w szczególności w wątrobie, w mniejszych ilościach w nerkach, płucach, tkance tłuszczowej, jelicie cienkim czy nadnerczach. Ponad 80% dostarczanej witaminy A jest wchłaniane w jelitach, a pozostałe 20% wydalane z organizmu wraz z kałem. Należy jednak pamiętać, że pod nazwą witamina A może ukrywać się retinol, retinal, kwas retinowy oraz niektóre karotenoidy, w tym najbardziej znany beta-karoten. 

Pochodne witaminy A są ważne dla:

• widzenia,

• budowy i funkcjonowania skóry, układu pokarmowego, oddechowego, rozrodczego,

• syntezy hormonów kory nadnerczy,

• wydzielania hormonów tarczycy,

• reakcji immunologicznych,

• budowy erytrocytów. 

Witamina A jest jednym z antyoksydantów, dlatego ma ogromny wpływ na wygląd skóry i cały organizm. Zwalcza wolne rodniki, które powodują starzenie się, a także rozwój chorób, jak cukrzyca typu II, nowotwory, choroby serca oraz choroby neurodegeneracyjne. Nie tylko witamina A jest przeciwutleniaczem, ale również E czy C.

Niedobór witaminy A w diecie pojawia się tak rzadko jak nadmiar witaminy C, ponieważ ta druga jest wydalana wraz z moczem i nie kumuluje się w organizmie. 

Objawy niedoboru witaminy A

U osób, których dieta jest dobrze zbilansowana, niedobory witaminy A występują rzadko. W przypadku ich pojawienia się zazwyczaj wystarczy zmiana dotychczasowych nawyków żywieniowych. Warto wiedzieć, jak sprawdzić niedobór witaminy A, ponieważ może to być pomocne przy ustaleniu dalszego postępowania. Jeśli objawy nie ustępują, warto skonsultować się z lekarzem, być może konieczne będzie włączenie odpowiedniego leczenia lub suplementacji. O zbyt niskim poziomie witaminy A mogą świadczyć:

• zaburzenia widzenia, w szczególności w nocy,

• suchość skóry, łamliwość włosów i paznokci, 

• uczucie suchości pod powiekami,

• zmniejszona odporność, częste występowanie infekcji,

• zahamowanie wzrostu (u dzieci),

• problemy z cerą (trądzik),

• trudności z zajściem w ciążę.

W przypadku długotrwałego utrzymywania się objawów niedoboru witaminy A może dojść do utraty przejrzystości gałki ocznej i pogłębienia problemów z widzeniem, zwanych także „kurzą ślepotą”. W bardzo rzadkich sytuacjach może dojść do całkowitej utraty widzenia. 

Przyczyny niedoboru witaminy A

Jak wiadomo, niedobór witaminy A może prowadzić do wielu konsekwencji zdrowotnych. Warto pamiętać, że niski poziom tej witaminy może być tak pierwotny, jak i wtórny. W przypadku pierwotnego niedoboru wynika on ze stosowania diety ubogiej w tę witaminę. Wiedząc, co powoduje niedobór witaminy A w organizmie, można zmienić swoje nawyki żywieniowe.

Wtórny niedobór spowodowany bywa najczęściej zaburzeniami metabolicznymi, w wyniku których pojawia się trudność z przyswajaniem i wchłanianiem witaminy A. Dzieje się tak w przypadku:

• mukowiscydozy,

• celiakii,

• po operacjach trzustki,

• w niektórych chorobach jelit,

• przy marskości wątroby,

• przy zakażeniu lamblią.

Niedożywione osoby również doświadczyć dolegliwości związanych z niedoborem witaminy A.

Źródła witaminy A

Najlepszym sposobem dostarczenia witaminy A jest zadbanie o dobrą zbilansowaną dietę. Należy pamiętać, że zarówno hiperwitaminoza, jak i niedobór mogą być niebezpieczne dla organizmu. W pożywieniu witaminę A można znaleźć w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz roślinnego. W produktach pochodzenia zwierzęcego witamina ta znajduje się w:

• tranie,

• wątrobie,

• żółtkach jaj,

• nabiale i produktach pochodzących z mleka.

Jednak warto pamiętać, aby spożywanie tych produktów ograniczyć do 2–3 razy w tygodniu. Choć nawet codzienne spożywanie jajek nie spowoduje nadmiaru witaminy D czy witaminy A, które zawierają, ale może to być zbyt ciężkostrawne dla niektórych osób. Weganie i wegetarianie, a także osoby, które unikają spożywania mięsa, witaminę A mogą znaleźć w produktach pochodzenia roślinnego. Polecane są:

• marchew,

• szpinak, 

• sałata, 

• dynia,

• brokuł, 

• pomidor, 

• czerwona papryka,

• morela,

• brzoskwinia,

• arbuz,

• śliwka,

• wiśnia,

• pomarańcze,

• melon.

Warto włączyć je do codziennego jadłospisu, gdyż mogą również zapobiec niedoborom witaminy K. Dzienna dawka witaminy A powinna wynosić 900 mcg dla mężczyzn i 700 mcg dla kobiet. Są to dawki, które można dostarczyć wraz z pożywieniem. Wiedząc, jak uzupełnić niedobór witaminy A, o wiele łatwiej komponuje się posiłki.

Leczenie niedoboru witaminy A

W przypadku dużego niedoboru witaminy A czasem konieczna może być hospitalizacja. Bardzo istotne jest ustalenie przyczyny niskiego poziomu tej witaminy i wyeliminowanie jej. W ciężkich przypadkach podawane są wysokie dawki witaminy A w formie doustnej. W przypadku złego wchłaniania albo wymiotów może być konieczne podanie witaminy domięśniowo. W trakcie leczenia należy utrzymywać zbilansowaną dietą, najlepiej przeciwzapalną, aby poprawić stan jelit, co przekłada się na polepszenie wchłaniania składników. Podczas jedzenia nie powinno się pić kawy i mocnej herbaty, ponieważ mogą one wpływać na wchłanianie się witamin i minerałów. Warto również zjadać świeże warzywa i owoce, najlepiej sezonowe, dzięki czemu dieta będzie bardziej urozmaicona. 

W krajach europejskich niedobory witaminy A są rzadkim zjawiskiem, w przeciwieństwie do Azji, gdzie głównym składnikiem potraw jest ryż. Aby lepiej zbilansować azjatycką dietę, coraz częściej dodawany jest do niego beta-karoten.