Norowirusy – co to jest i jakie dolegliwości powodują?

Co to są norowirusy?

Norowirusy to grupa wirusów ssRNA należąca do rodziny Caliciviridae. Dla ich określenia stosowało się niegdyś nazwę „wirus Norwalk-like”. To wirusy bezotoczkowe o wybitnie małej dawce zarażającej. Do rozwoju choroby jelit wystarczy 10–100 cząsteczek wirusowych. Ilość wirusów, która zmieściłaby się w główce od szpilki, wystarczyłaby do zakażenia ponad 1000 ludzi. Norowirusy są jednym z najpowszechniejszych czynników epidemiologicznych zakażeń żołądkowo-jelitowych u ludzi. Ich częstym powodem są też bakterie jelitowe. W przypadku najmłodszych norowirusy ustępują miejsca jedynie rotawirusom, które są pierwszym pod względem częstości występowania czynnikiem etiologicznym wirusowych biegunek u dzieci.

Kto narażony jest na zakażenie norowirusem?

Do zakażenia norowirusami może dojść u ludzi w każdym wieku. Większość ludzi dorosłych posiada przeciwciała przeciwko tym wirusom. W sposób szczególny patogen ten zagraża małym dzieciom, osobom o obniżonej odporności, osłabionym innymi chorobami, w starszym wieku. Na zakażenie norowirusem narażone są zwłaszcza osoby podróżujące do krajów o niskich standardach higienicznych, pracujące przy żywności, z dużych zbiorowisk ludzkich, nieprzestrzegające zasad higieny, z bliskiego otoczenia osoby chorej. Osoby z infekcją norowirusową mogą rozprzestrzeniać wirusa przez co najmniej 2 dni po tym, jak poczują się całkiem dobrze. Wydalanie wirusa wraz z kałem rozpoczyna się w okresie inkubacji choroby i trwa do jednego tygodnia od momentu wystąpienia pierwszych objawów.

Jak można zarazić się norowirusem?

Do zakażenia norowirusami dochodzi drogą pokarmową. Człowiek zarazić się może w sposób bezpośredni, tj. w wyniku kontaktu z osobą chorą lub skażonymi przez nią przedmiotami i przeniesienia wirusa brudnymi rękami do ust (droga fekalno-oralna). Patogen szerzyć się może w sposób pośredni poprzez spożywanie zanieczyszczonej wirusami żywności lub wody pitnej. Zazwyczaj do infekcji pokarmowych dochodzi podczas spożywania mięczaków, świeżych warzyw i owoców oraz potraw z nich przygotowanych (sałatki warzywno-owocowe, desery owocowe)

Żywność może ulec zanieczyszczeniu norowirusami na trzech etapach jej produkcji: w momencie wytwarzania (farmy mięczaków, plantacje, uprawy), pozyskiwania (zbiór) oraz przygotowywania posiłków (miejsca zbiorowego żywienia). Aerogenna droga zakażenia nie została jeszcze w pełni udokumentowana – zakłada, że wirus z górnych dróg oddechowych w wyniku połknięcia przedostaje się do przewodu pokarmowego będącego docelowym miejscem jego namnażania.

Kiedy obserwuje się najwięcej zakażeń norowirusem?

Do zakażenia norowirusem może dojść o dowolnej porze roku. Jednak w klimacie umiarkowanym najwięcej przypadków wywoływanej przez nie choroby notowanych jest w okresie zimowym, w związku z czym określa się ją „zimową chorobą żołądka”. Spotkać można się również z nazwą „grypa żołądkowa”, lecz poza sezonowością zakażenie norowirusami nie ma nic wspólnego z grypą.

Norowirusy – objawy zakażenia

Po wniknięciu norowirusów do organizmu patogeny te prowadzą do uszkodzenia nabłonka oraz zmian morfologicznych kosmków jelitowych (małe wypustki umieszczone na powierzchni błony śluzowej jelita cienkiego, mające na celu zwiększenie powierzchni chłonnej). W konsekwencji tego dochodzi do rozwoju stanu zapalnego błony śluzowej przewodu pokarmowego i zaburzenia jego funkcjonowania. Omawiana infekcja wirusowa ma ostry przebieg. Objawy norowirusów rozwijają się w ciągu 24–48 godzin od zakażenia. Chorobie towarzyszą przede wszystkim:

• silne fontannowe wymioty i intensywna biegunka, które grożą odwodnieniem i powstaniem zaburzeń elektrolitowych,

• ból brzucha,

• nudności,

• gorączka,

• brak apetytu,

• ogólne osłabienie.

U dorosłych objawy zakażenia norowirusami utrzymują się od 24 do 60 godzin. U dzieci biegunka i inne symptomy mogą występować jednak znacznie dłużej, nawet do 7 dni.

Jeśli zauważysz u siebie lub u swojego dziecka objawy sugerujące infekcję norowirusami, skonsultuj się z lekarzem rodzinnym lub pediatrą.

Norowirusy – leczenie

Infekcja norowirusowa zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. Nie istnieje żaden lek oddziałujący wprost na przyczynę zakażenia. Nie jest wskazane stosowanie leków przeciwbiegunkowych, bowiem wraz z kałem i wymiocinami wydalane są wirusy, co służy oczyszczeniu organizmu. Kluczowym elementem leczenia jest nawadnianie pacjenta, który w wyniku biegunki i wymiotów traci duże ilości płynów. Aby zapewnić skuteczne nawadnianie, można podawać doustny płyn nawadniający, który zawiera m.in. glukozę i sód. W przypadku ciężkiego odwodnienia bądź obfitych wymiotów polecane jest nawadnianie dożylne. Leki przeciwbiegunkowe można zastosować u dorosłych tylko w przypadkach bardzo ciężkiej nieustępującej biegunki.

Jak zapobiegać norowirusom u dzieci i dorosłych?

Profilaktyka zakażeń norowirusowych opiera się przede wszystkim o ścisłe przestrzeganie zasad higieny osób pracujących przy żywności, np. częstym myciu rąk, noszeniu rękawiczek, zapewnieniu odpowiednich warunków sanitarnych na plantacjach owoców, restauracjach, placówkach żywienia zbiorczego. Aby uniknąć szerzenia się patogenu, należy zadbać o czystość przestrzeni wokół.

Norowirusy z uwagi na brak osłonki lipoproteinowej są oporne na rozpuszczalniki lipidowe i łagodne detergenty. W ich likwidacji wykorzystać można nadtlenek wodoru czy podchloryn sodu. W przypadku ryzyka skażenia żywności w likwidacji patogenów zastosowana może być wysoka temperatura. Ulegają one inaktywacji w temperaturze 60–100°C. W ograniczeniu szerzenia się zakażenia ważną rolę odgrywa izolacja osób chorych. Przestrzeganie zasad higieny osobistej – mycie rąk szczególnie po skorzystaniu z toalety, używanie osobnego ręcznika, utrzymywanie czystej krawędzi toalety, uchwytu do spłukiwania i deski sedesowej, zamykanie pokrywy toalety podczas spłukiwania, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa. Osoby podróżujące do krajów o obniżonym standardach higienicznych powinny unikać spożywania niebutelkowanej wody, żywności nieznanego pochodzenia, produktów zakupionych od ulicznych sprzedawców.

Sprawdź, co robić, aby mieć zdrowe jelita.