Chrapanie u dziecka – niewinny objaw infekcji czy symptom bezdechu sennego?

Czy chrapanie dzieci to częsty problem?

Chrapanie to patologiczne dźwięki wytwarzane w górnych drogach oddechowych. Może mieć postać bulgotania, rzężenia czy wręcz warczenia. U dorosłych (zwłaszcza mężczyzn w wieku powyżej 50 lat) zdarza się to często. U dzieci jednak chrapanie budzi niejednokrotnie zdziwienie rodziców. Tymczasem nie jest to wcale tak rzadka nieprawidłowość.

Wciąż rozwijający się układ immunologiczny jest podatny na działanie drobnoustrojów. Dlatego maluchy chorują stosunkowo często (zwłaszcza gdy dopiero zaczną przygodę ze żłobkiem lub przedszkolem). Wówczas chrapanie może zostać wywołane przez niedrożność nosa podczas infekcji. W okresie pylenia roślin powiązane jest natomiast często z alergią. To zaledwie dwie z możliwych przyczyn chrapania u dzieci.

Wedle danych aż 11% maluchów poniżej 10. roku życia zmaga się z tą nieprawidłowością często lub bardzo często. Jeśli chrapanie u Twojego dziecka nie przemija, skonsultuj problem z pediatrą. Tylko w ten sposób dowiesz się, jaka jest przyczyna problemu i jak pomóc maluchowi.

Jakie są przyczyny chrapania u dzieci?

Chrapanie dzieci wynika z nadmiernej ruchomości i zapadania się poszczególnych części układu oddechowego: jamy ustnej (np. podniebienia miękkiego), jamy nosowej, gardła, mięśni nadgnykowych i podgnykowych czy krtani. Czasami jest to konsekwencja wad budowy twarzoczaszki. Wąska szczęka, skrócona żuchwa, a nawet wady zgryzu mogą zaburzać oddychanie w czasie nocnego odpoczynku i płynne przechodzenie między fazami snu.

Chrapanie może być wynikiem przerostu tkanki limfoidalnej pierścienia Waldeyera, czyli części układu limfatycznego zlokalizowanego w nosogardle. Składają się na niego migdałek gardłowy, trąbkowe, podniebienne i językowe. Tzw. trzeci migdałek, który bywa wycinany u dzieci między 2. a 8. rokiem życia, to właśnie migdałek gardłowy. Gdy przerośnie, blokuje sprawne oddychanie przez nos i powoduje chrapanie. Ale nie tylko! Dziecko, które nie może oddychać przez nos, zaczyna oddychać przez usta. W efekcie drobnoustroje sprawniej przenikają do organizmu, wywołując infekcje. Ponieważ jednak migdałek gardłowy jest elementem układu limfatycznego, przez to podczas choroby powiększa się jeszcze bardziej.

Do chapania często doprowadza infekcja albo alergia, którym towarzyszy katar. Nadprodukowana wydzielina blokuje prawidłowy przepływ powietrza przez nos, w efekcie czego dziecko zaczyna chrapać w nocy. Niedrożny nos wywołuje zwiększony wysiłek oddechowy i podwyższenie ujemnego ciśnienia oddechowego w strukturach poniżej nosa. Konsekwencją tego jest zapadanie się gardła i charczący oddech.

Krzywa przegroda nosowa również może wywoływać chrapanie u dziecka. Najczęściej jest to konsekwencja urazu, o co nietrudno podczas dziecięcych zabaw. Czasami stanowi to też powikłanie wrodzonych wad budowy twarzoczaszki. W efekcie oddychanie nie przebiega płynnie. Maluch w ciągu dnia mówi „przez nos”, a nocą charcząco oddycha.

Chrapanie dziecka podczas snu to jeden z podstawowych objawów bezdechu sennego. Niektórzy badacze uznają wręcz, że bezdech to najcięższa postać chrapania, gdy drogi oddechowe zostają całkowicie zamknięte, przez co obniża się też stężenie tlenu we krwi. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do zatrzymania pracy serca.

Przyczyną chrapania może być nadwaga lub otyłość. Jeśli Twoje dziecko waży zbyt dużo, może mieć problemy z wentylacją w czasie snu, ponieważ nagromadzenie się tkanki tłuszczowej przy szyi sprzyja zapadaniu się struktur gardła. Zważ dziecko i odnieś uzyskany pomiar do siatki centylowej (odpowiedniej dla wieku i płci) – znajdziesz ją w książeczce zdrowia dziecka lub na stronie internetowej Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Jeśli waga dziecka mieści się powyżej 90 centyla, skonsultuj się z pediatrą lub dietetykiem, jak zdrowo pomóc dziecku zredukować masę ciała. 

Jak leczyć chrapanie u dziecka?

Nie istnieje jedna metoda terapeutyczna, która będzie odpowiednia dla każdego dziecka. Leczenia nie wymaga chrapanie samo w sobie, ale przyczyna, która je wywołuje.

Jeśli chrapanie u dziecka jest spowodowane przerośnięciem i zapaleniem migdałka gardłowego (co lekarz potwierdza badaniem endoskopowym), leczenie może mieć postać farmakologiczną albo operacyjną. Gdy środki redukujące obrzęk i stan zapalny nie przynoszą skutku po terapii trwającej kilka miesięcy, wówczas konieczne jest usunięcia migdałka.

Podobnie rzecz się ma z krzywą przegrodą. Lekarz zwykle początkowo wdraża środki farmakologiczne, które łagodzą objawy towarzyszące zaburzeniu (np. katar). Operacja nieczęsto jest przeprowadzana u małych dzieci, u których twarzoczaszka wciąż się rozwija. Zabieg mógłby wpłynąć na jej proporcje.

W przypadku infekcji dolegliwości powinny ustąpić po jej wyleczeniu. Natomiast przy chrapaniu spowodowanym alergią konieczne jest zdiagnozowanie (np. poprzez badanie krwi pod kątem obecnych w niej przeciwciał), który alergen jest odpowiedzialny za nieprawidłową reakcję układu immunologicznego. Dopiero po tym alergolog może zalecić dalsze postępowanie, np. odczulanie lub przepisanie odpowiednich leków przeciwalergicznych w postaci syropu.

Jeśli przyczyną chrapania (a czasami także obturacyjnego bezdechu sennego) jest otyłość, nastaw się na długi proces redukowania masy ciała dziecka. Nie rób jednak tego poprzez drastyczne zmniejszenie porcji posiłków. To prosta droga do rozwoju niedoborów w organizmie malucha. Skonsultuj się z dietetykiem, który zbilansuje posiłki, a do tego zaleci odpowiednie aktywności ruchowe, które nie będą nadmiernym obciążeniem dla kości i stawów.

Jakie mogą być konsekwencje zbagatelizowania chrapania u dzieci?

Amerykańska Akademia Pediatryczna uznała w 2002 r. chrapanie dzieci za jeden z głównych problemów zdrowotnych w tej grupie pacjentów. Głównie dlatego, że zaburzenia oddychania w czasie snu mają wpływ na rozwijający się centralny układ nerwowy. Wykazano też związek między chrapaniem a nadpobudliwością i agresywnymi zachowaniami u dzieci.

Chrapanie długotrwale zaburzające oddychanie dziecka (powiązane z obturacyjnym bezdechem sennym, a nie z infekcją) może skutkować nieprawidłowościami w funkcjonowaniu układu krążenia na skutek niedostatecznego nasycenia krwi tlenem. Powikłaniem bywa też zaburzenie rozwoju tak fizycznego, jak i poznawczego.