Opieńki jadalne – wszystko, co musisz o nich wiedzieć

Jak wyglądają opieńki jadalne?

Opieńki to grzyby z rodziny obrzękowcowatych, które nie rosną tak jak kanie czy gąski. Są pasożytami występującymi na pniach drzew iglastych i liściastych, z których pobierają pożywienie. Żerują na ich martwych częściach. Jeśli pojawią się na żywym fragmencie, mogą doprowadzić do śmierci drzewa – ich obecność wywołuje opieńkową zgniliznę korzeni. Grzyby te nie wyrastają pojedynczo – tworzą prawdziwe kolonie na pniach.

Jak wyglądają opieńki? To niewielkie grzyby blaszkowe w kolorze białym lub cielistym. Smukły trzon z pierścieniem przechodzi w blaszki. Kapelusz jest łuskowaty, z lekko podwiniętymi do środka krawędziami. Najchętniej zbierane opieńki miodowe nazwę zawdzięczają charakterystycznej barwie. Jasnobrązowe są łuskowate kapelusze i siateczka pokrywająca trzony. 

Jakie opieńki jadalne można spotkać w polskich lasach?

• Opieńki miodowe – mają jasnobrązowy kolor, blaszki młodych grzybów są białe, z czasem stają się brązowe. Miąższ jest biały, ma początkowo łagodny, potem cierpki smak. 

• Opieńka ciemna (pospolita) – trzon jest żółtawy na dole, pod kapeluszem jasny. Znajduje się na nim gruby pierścień w białym kolorze i z ciemnymi łuskami. Kapelusz jest cielisty lub czerwonobrązowy – łuskowaty. Blaszki są cieliste lub brązowe. Miąższ jest biały lub jasnoróżowy i ma łagodny smak. 

• Opieńka żółtawa – rzadki gatunek, rośnie na pniach drzew liściastych. Grzyb ma jednolity kolor – od jasno- do ciemnobrązowego. Młode opieńki żółtawe mają białe blaszki, które z czasem stają się różowe. Pierścień jest wełnisty. Nie jest to smaczny gatunek, dlatego nie cieszy się specjalnym zainteresowaniem grzybiarzy. 

• Opieńka bezpierścieniowa – to gatunek bez pierścienia na trzonie. Najczęściej spotykany na terenach górskich. Kapelusz tej opieńki jest beżowy lub rdzawy, z małymi brązowymi łuskami. Trzon jest włóknisty i pusty w środku. Młode opieńki bezpierścieniowe są białe, potem przechodzą w beż i brąz. 

• Opieńka cebulotrzonowa – ma trzon z mięsistym pierścieniem, z podstawą przypominającą cebulę. Jest biały, z czasem beżowy i brązowy. Blaszki są jasne, natomiast kapelusz jest żółtawy lub brązowy. Ten gatunek opieńki ma ciekawy, lekko orzechowy smak. 

To tylko kilka wybranych gatunków opieńki występujących w polskich lasach. Jest ich znacznie więcej, ale te krótkie charakterystyki pomogą Ci rozpoznać grzyby jadalne. Większość grzybiarzy nie obawia się zbierania grzybów blaszkowych takich jak kanie czy gąski. Grzyby te są smaczne i wartościowe, ale trzeba bardzo ostrożnie podchodzić do ich rozpoznawania. 

Opieńki trujące 

Wszystkie gatunki opieniek są trujące – nie są tak toksyczne jak muchomory sromotnikowe, ale ich spożycie na surowo powoduje nieprzyjemne dolegliwości, jak bóle głowy, niestrawność czy silne bóle brzucha. Na szczęście opieńki wystarczy ugotować i odcedzić, by nadawały się do spożycia. Trzeba oczywiście mieć na uwadze, że wszystkie grzyby jadalne są ciężkostrawne i nie każdy powinien je jeść. Opieńki nie będą odpowiednie dla małych dzieci, kobiet ciężarnych, matek karmiących i ludzi starszych. Z grzybów w diecie muszą zrezygnować również osoby cierpiące na choroby układu pokarmowego. 

Opieńki – z czym można pomylić?

Należy zachować szczególną ostrożność podczas zbierania opieniek, ponieważ istnieją niebezpieczne gatunki, które są do nich podobne. Grzyby trujące, z którymi można pomylić opieńki, to:

• maślanka wiązkowa,

• łuskwiak nastroszony,

• maślanka ceglasta,

• hełmówka jadowita – na tę szczególnie trzeba uważać, ponieważ jej spożycie może skutkować śmiercią. 

Opieńki – wartości odżywcze

Grzyby jadalne, począwszy od pieczarki, a skończywszy na opieńkach, są roślinnym źródłem białka i witaminy D3. Zawierają również pełny zestaw witamin z grupy B. Poza tym znajdujemy w nich aminokwasy, błonnik pokarmowy i obniżający poziom cukru we krwi beta-glukan. Wykazano, że opieńki zawierają również substancje bakteriobójcze i przeciwzapalne. 

Trzeba jednak pamiętać, że ludzki organizm nie trawi chityny, z której zbudowane są ściany komórkowe grzybów, co powoduje, że nie możemy w pełni skorzystać z zawartych w nich dobroczynnych substancji. 

Jak przyrządzić opieńki? 

Bez względu na to, co będziesz robić dalej, opieńki wymagają wstępnej obróbki cieplnej. Ile gotować opieńki? Wystarczy 10 minut we wrzącej, osolonej wodzie, aby zneutralizować toksyny. Grzyby należy odcedzić i wtedy można dodawać je do zup, sosów i innych potraw. 

Pod względem przechowywania opieńki są uniwersalne (jak boczniaki) – można je mrozić i marynować. Jak mrozić opieńki? Najlepiej podzielić je na porcje do woreczków. Marynowanie to sposób na cieszenie się grzybami przez całą zimę. Jak marynować opieńki? Tradycyjnie – w zalewie octowej.