Opryszczka na ustach – drogi zakażenia i leczenie

Jakie są przyczyny opryszczki na ustach?

Opryszczka, określana również jako zimno na ustach, jest chorobą zakaźną. Wywołuje ją wirus opryszczki zwykłej (HSV). Infekcja jest powszechna, a eksperci szacują, że w Polsce nawet 89,9% populacji miało kontakt z wirusem HSV i posiada przeciwciała [1]. Warto wiedzieć, że jednorazowe zakażenie wirusem sprawia, że pozostaje on w organizmie człowieka do końca życia w formie utajonej. To, czy dojdzie do uaktywnienia patogenu i rozwoju infekcji, zależy od odporności. Najczęstszą postacią infekcji wywołanej wirusem HSV – obok opryszczki w jamie ustnej czy opryszczki narządów płciowych – jest opryszczka wargowa. W zależności od przebiegu zakażenia i odpowiedzi układu immunologicznego infekcja opryszczką może przebiegać zarówno skąpoobjawowo i mieć charakter epizodyczny, jak i przybrać postać nasiloną i przewlekłą. 

Jak dochodzi do zakażenia wirusem opryszczki zwykłej? 

Wirus opryszczki zwykłej przenoszony jest drogą bezpośredniego kontaktu z osobą chorą lub nosicielem, np. drogą płciową, jak w przypadku innego wirusa HTLV-1. Patogen bytuje nie tylko na powierzchni ust, ale też na błonach śluzowych jamy ustnej, w nosie, a nawet jest obecny we łzach. Wirusem HSV możesz zarazić się, używając wspólnych przedmiotów z nosicielem lub chorym. 

Największe znaczenie w rozwoju infekcji wirusowej ma reakcja układu odpornościowego. Naukowcy wskazują ponadto na grupę czynników, które osłabiają system immunologiczny, a tym samym sprzyjają zakażeniu. Są to m.in.: przewlekłe przemęczenie organizmu i zaburzenia higieny snu, silny i długotrwały stres, częste infekcje górnych dróg oddechowych, sięganie po używki, niedobory witaminowe i mineralne (szczególnie witamin C, D, z grupy B, cynku), urazy okolic ust i błony śluzowej jamy ustnej, przyjmowanie leków immunosupresyjnych. 

Opryszczka na ustach w ciąży

Opryszczka na ustach nie powinna być bagatelizowana przez przyszłą mamę na żadnym etapie ciąży. Wywołujący infekcję na wargach wirus HSV ma zdolność przetrwania i kolonizowania również w okolicach intymnych. Co więcej, patogen penetruje błony śluzowe narządów płciowych i odbytnicy, wywołując w nich stany zapalne i miejscową infekcję. Eksperci podkreślają, że infekcje dróg płciowych wywołane wirusem HSV są częstsze niż inne choroby weneryczne, jak np. rzeżączka. 

Opryszczka w ciąży jest przede wszystkim zagrożeniem dla płodu. Infekcja zwiększa ryzyko wad rozwojowych, m.in.: małogłowia, wodogłowia, uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Nieleczona opryszczka u kobiet w I trymestrze ciąży grozi również poronieniem, a u kobiet będących w III trymestrze ciąży zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu. Wirus opryszczki może również zostać przekazany dziecku w chwili porodu naturalnego i przechodzenia niemowlęcia przez kanał rodny zakażonej matki. 

Rozwój opryszczki na ustach

Zainfekowanie wirusem HSV nie zawsze oznacza rozwój infekcji objawowej. Zakażenie może przebiegać bezobjawowo lub skąpoobjawowo. W przypadku zakażenia o nasilonym przebiegu w początkowym etapie wargi i okolica ust zaczynają swędzieć. Odczuwalne jest również miejscowe pieczenie i mrowienie. Z czasem pojawiają się pęcherzyki na ustach wypełnione treścią surowiczą. Zmiany umiejscawiają się w dowolnym miejscu na wargach lub w ich okolicach. W przypadku pęcherzyków zlokalizowanych w kącikach ust opryszczka może być mylona z zajadami. Tym bardziej że obie patologie łączy wiele wspólnych przyczyn. Zajady również powstają m.in. na skutek osłabienia odporności i niedoborów. 

Pęcherze opryszczki mogą mieć różną wielkość od kilku do nawet kilkunastu milimetrów. Po kilku dniach pęcherzyki pękają, tworząc nadżerki. Otwarte ranki pokrywają się strupami. Cały proces dojrzewania opryszczki i jej gojenia trwa około 14 dni. 

Do jakiego lekarza udać się z opryszczką na ustach?

W przypadku pojawienia się opryszczki ust zalecany jest kontakt z lekarzem rodzinnym. Musisz wiedzieć, że nieprawidłowo leczona lub bagatelizowana infekcja jest obarczona ryzykiem powikłań. Do najpoważniejszych należą m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenie mózgu. Jeśli natomiast borykasz się z nawracającą opryszczką ust, wskazany jest kontakt z lekarzem specjalistą. Konsultacji z zakresu chorób skóry, podobnie jak w przypadku zapalenia czerwieni wargowej, udziela dermatolog. Skierowanie otrzymasz od lekarza rodzinnego. 

Diagnostyka i leczenie opryszczki ust

W przypadku epizodycznej opryszczki ust diagnostyka obejmuje wywiad lekarski i badania laboratoryjne z oznaczeniem poziomu przeciwciał klasy IgG i IgM. Natomiast u osób z przewlekłą infekcją wskazane jest badanie płynu surowiczego z pęcherza. Pobrany materiał służy do hodowli komórkowej, która umożliwia dokładną identyfikację wirusa. 

W leczeniu opryszczki ust stosowane są najczęściej środki miejscowe o działaniu przeciwwirusowym i objawowym. Niekiedy specjalista zaleca leczenie doustne. Długość terapii ustalana jest indywidualnie przez lekarza. W przypadku stwierdzonych niedoborów konieczne jest ich uzupełnienie, ale tylko pod kontrolą lekarza. Niestosowanie się do zaleceń specjalisty zwiększa ryzyko nawrotu infekcji. 

W przypadku przewlekłej opryszczki ust lub rozległych zmian skórnych lekarz może podjąć decyzję o konieczności zastosowania doustnych leków przeciwwirusowych. Terapia tego typu lekami trwa około 6 miesięcy.