Na czym polega osobowość schizotypowa i jak sobie z nią radzić?

Osobowość schizotypowa – charakter czy choroba?

Każdy z nas ma swoje upodobania i przyzwyczajenia, które czynią go osobą jedyną w swoim rodzaju. Nie trzeba ich zmieniać, nawet jeśli inni ludzie uważają niektóre cechy za dziwactwa. Zdrowie psychiczne jest pojęciem bardzo płynnym – fakt, że Twoje przekonania odbiegają od innych, np. wierzysz w moc amuletów lub ubierasz się oryginalnie, nie oznacza, że cierpisz na zaburzenia schizotypowe. O problemie można mówić wówczas, gdy Twoje przekonania czy zachowania stają się powodem cierpienia – Twojego lub bliskich Ci osób.

Człowiek z osobowością schizotypową wykazuje postawy i zachowania charakterystyczne także dla innej jednostki chorobowej – schizofrenii. Wprawdzie zwykle nie występują u niego epizody psychotyczne (z nasilonymi urojeniami, omamami, utratą kontaktu z rzeczywistością), niemniej nieprawidłowości w sposobie myślenia i interpretacji rzeczywistości są źródłem lęku, który uwidacznia się w szczególności w relacjach z ludźmi. Stanowi zatem powód dyskomfortu, często uniemożliwiając normalne funkcjonowanie.

Osobowość schizotypowa ma rysy właściwe zaburzeniom osobowości. Podobnie jak one stanowi sztywny wzorzec głęboko zakorzenionych cech i zachowań (o niejednoznacznej etiologii), odmiennych od przyjętych w danym kręgu kulturowym. Sprawiają one, że dana osoba nie potrafi radzić sobie z życiowymi wyzwaniami, nie odnajduje się w sytuacjach społecznych, ma problem z obrazem samej siebie. Takie nieprzystosowanie do rzeczywistości jest źródłem cierpienia.

Charakterystyczne objawy osobowości schizotypowej

Człowiek z osobowością schizotypową na pierwszy rzut oka może wydawać się fascynującym oryginałem. To ekscentryk, który zaskakuje nietypowymi przekonaniami, zachowaniami, abstrakcyjnymi skojarzeniami, niecodziennym słownictwem i niewrażliwością na obowiązujące konwenanse i normy społeczne w rozmaitych obszarach – od ubioru po wierzenia dotyczące rzeczywistości pozazmysłowej. Jednak, choć osoba taka nie traci kontaktu z rzeczywistością, nie ma ona dystansu do swojego obrazu świata. Ten zaś jest pełen paranoicznych idei, nacechowany myśleniem magicznym irracjonalnym, co sprawia, że człowiek z osobowością schizotypową nie czuje się swobodnie i bezpiecznie.

Osoba z zaburzeniami schizotypowymi jest podejrzliwa w szczególności w stosunku do innych ludzi. Wszystkie ich zachowania odnosi do siebie, interpretując je jako wymierzone przeciw sobie. W związku z tym w relacjach czuje się niepewnie i ogranicza je do minimum. Izolację społeczną pogłębia słaba ekspresja emocjonalna – mimo bogatego świata wewnętrznych przeżyć człowiek z osobowością schizotypową nie potrafi ich adekwatnie wyrażać. Ma także umiarkowaną zdolność empatii i przeżywania przyjemności. Może więc uchodzić za chłodnego, nieczułego, co nie przysparza mu przyjaciół. Niezdolny do budowania głębokich więzi, często żyje samotnie.

Przyczyny rozwoju osobowości schizotypowej

Przyczyn ukształtowania się osobowości schizotypowej psychologowie upatrują w różnych czynnikach. Z największym prawdopodobieństwem jest ona uwarunkowana genetycznie, ponieważ zazwyczaj stwierdza się schizofrenię lub zaburzenia schizotypowe wśród bliskich krewnych ludzi z taką osobowością. Biologiczną przyczyną jej rozwoju mogą być także ogniskowe nieprawidłowości w mózgu.

Osobowość schizotypowa może kształtować się pod wpływem czynników psychospołecznych. Wiele osób z takim zaburzeniem osobowości doświadczało w dzieciństwie emocjonalnego chłodu ze strony opiekunów, braku akceptacji, rygoryzmu i reagowało na nie wycofaniem, zamknięciem się w swoim świecie. Takim dzieciom trudno odnaleźć się w relacjach rówieśniczych, a odnoszone na tym gruncie niepowodzenia pogłębiają ich poczucie alienacji i brak kontaktu z rzeczywistością.

Czy osobowość schizotypową można leczyć?

Ludzie z osobowością schizotypową często cierpią z powodu swojej odmienności, ale zwykle nie widzą potrzeby poddania się leczeniu, ponieważ swoje zachowania uważają za racjonalne. Dlatego wdrożenie terapii w przypadku takich osób jest zwykle trudne. Niemniej tylko psychoterapia może przynieść zadowalające efekty.

• Zastanawiasz się, nad rodzajem terapii? Dowiedz się, jakie zalety ma TSR

Leczenie zaburzeń schizotypowych wymaga bardzo zindywidualizowanego podejścia. Niektórym osobom najlepiej służy krótkoterminowa psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym, skoncentrowana na wybranym problemie, np. na zmianie wzorców zachowań w relacjach zawodowych. Inni pacjenci skłonni są podjąć dłuższą współpracę z terapeutą, podczas której uczą się identyfikować i nazywać własne emocje, rozwijają zdolność empatii, dowiadują się, jak pokonać barierę lęku w relacjach międzyludzkich

Farmakoterapię w leczeniu osobowości schizotypowej można stosować doraźnie – jeśli u chorego pojawią się nasilone stany lękowe lub zaburzenia nastroju. W takich przypadkach skuteczność wykazują preparaty przeciwpsychotyczne i przeciwdepresyjne.

Jeśli czujesz, że masz niektóre cechy osobowości schizotypowej i utrudniają Ci one normalne funkcjonowanie, porozmawiaj ze specjalistą – psychologiem lub psychiatrą. Skorzystanie z profesjonalnej pomocy, może przynieść Ci dużą ulgę i pomoże zapanować nad zachowaniami i emocjami, które na co dzień sprawiają Ci problemy.