Osteodystrofia nerkowa – co to za choroba? Jakie daje objawy?

Czym jest osteodystrofia nerkowa?

Osteodystrofia nerkowa jest terminem stosowanym do opisania zaburzeń biochemicznych i nieprawidłowości ze strony układu kostno-szkieletowego u osób zmagających się z przewlekłą chorobą nerek lub z niewydolnością tego narządu. U osób zdrowych współczynnik filtracji kłębuszkowej (GFR) wynosi co najmniej 90 ml/min/1,73 m2 [1]. Wskaźnik ten jest obliczany na podstawie płci, masy ciała, wieku i stężenia kreatyniny we krwi. Służy on do oceny funkcjonowania nerek. Na podstawie wartości GFR wyróżnia się 5 stadiów przewlekłej choroby nerek [1]:

• G1 – poziom GFR jest prawidłowy (GFR ≥ 90 ml/min/1,73 m2); zwykle obecne są nieprawidłowości w badaniu ogólnym moczu i albuminuria (obecność > 30 mg albuminy w dobowej zbiórce moczu),

• G2 – GFR 60–89 ml/min/1,73 m2,

• G3 – GFR 30–59 ml/min/1,73 m2,

• G4 – GFR 15–29 ml/min/1,73 m2,

• G5 – GFR < 15 ml/min/1,73 m2; stadium to określane jest mianem niewydolności nerek.

Gdy poziom GFR zmniejsza się poniżej 60 ml/min/1,73 m2, dochodzi do zaburzeń w obrębie gospodarki wapniowo-fosforanowej, nadmiaru parathormonu (hormonu wydzielanego przez przytarczyce) i zmian w układzie kostnym.

• Sprawdź też, na czym polega dieta w chorobach nerek.

Przyczyny osteodystrofii

Główną przyczyną osteodystrofii nerkowej jest wtórna nadczynność przytarczyc, spowodowana zaburzeniem czynności nerek. Przytarczyce są (zwykle) czterema niewielkimi gruczołami zlokalizowanymi za tarczycą. Wydzielają parathormon (PTH) – hormon, którego jedną z funkcji jest uwalnianie wapnia z kości. Nadczynność przytarczyc u osób z przewlekłą chorobą nerek jest m.in. konsekwencją:

• zmniejszonego wydalania fosforanów z moczem, a w efekcie wzrostu ich stężenia we krwi. Wysoki poziom fosforanów pobudza przytarczyce do wydzielania PTH,

• nadmiernego usuwania wapnia z moczem i zmniejszenia stężenia wapnia we krwi, czego konsekwencją jest nadmierne wydzielanie PTH.

Z czasem w przytarczycach dochodzi do przerostu gruczołu i pojawienia się guzków autonomicznych (niepodlegających kontroli) wydzielających PTH. W efekcie dochodzi do hiperkalcemii (podwyższenia poziomu wapnia we krwi) oraz zwiększenia częstości złamań patologicznych.

Objawy osteodystrofii nerkowej

Niekiedy osteodystrofia nerkowa nie wywołuje u chorego żadnych objawów. Częściej jednak powoduje występowanie bólu kości lub złamań patologicznych. Złamania te powstają w wyniku działania siły, która u zdrowej osoby nie skutkowałaby pęknięciem kości. Nadmierne odkładanie się wapnia w naczyniach krwionośnych zwiększa również ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego lub udaru mózgu. Przedmiotem badań naukowców pozostaje także związek osteodystrofii nerkowej z występowaniem zespołu cieśni nadgarstka. Jeżeli zmagasz się z osteodystrofią nerkową, być może doświadczasz również objawów przewlekłej choroby nerek, np. bólu głowy, wymiotów, świądu skóry czy zaburzeń w oddawaniu moczu.

Zmagasz się z przewlekłą chorobą nerek i pojawiły się u Ciebie bóle kości? Zgłoś się do nefrologa, czyli specjalisty chorób nerek i ich powikłań.

• Dowiedz się więcej o zespole cieśni nadgarstka i jego leczeniu.

Jakie badania wykonać?

Złotym standardem rozpoznawania osteodystrofii nerkowej jest biopsja kości. Jest jednak dość rzadko wykonywana. Diagnozę stawia się na podstawie zgłaszanych przez chorego objawów, wyników badań radiologicznych i oznaczeń z krwi. Do najważniejszych w diagnostyce osteodystrofii nerkowej badań należą:

• stężenie parathormonu,

• poziom witaminy D,

• aktywność fosfatazy zasadowej (ALP).

W diagnostyce różnicowej nefrolog uwzględnia m.in.: osteoporozę, osteopenię, osteomalację i chorobę Pageta. 

Na czym polega leczenie osteodystrofii nerkowej?

Głównym celem leczenia osteodystrofii nerkowej jest zatrzymanie postępu choroby poprzez utrzymywanie prawidłowego poziomu wapnia, fosforanów, witaminy D i parathormonu we krwi. W terapii stosuje się najczęściej:

• witaminę D2 w wysokich dawkach (20 tys. jednostek dziennie) u pacjentów, u których jej poziom nie przekracza 30 ng/ml; wskazane jest także spożywanie pokarmów, które są bogatym źródłem witaminy D,

• cynakalcet – lek zwiększający czułość receptorów dla wapnia w przytarczycach; obniża wysoki poziom parathormonu,

• dietę z ograniczoną ilością fosforanów (mięsa, podrobów, jaj, serów, roślin strączkowych),

• u osób dializowanych modyfikuje się poziom wapnia w płynie dializacyjnym tak, aby stężenie wapnia we krwi chorego znajdowało się jak najbliżej górnej granicy normy,

• u pacjentów z ciężką nadczynnością przytarczyc wykonuje się niekiedy ich chirurgiczne usunięcie.

Jak widzisz, osteodystrofia nerkowa jest chorobą, której nie wolno bagatelizować. Jeśli podejrzewasz, że może dotyczyć także Ciebie, zgłoś się na konsultację do nefrologa i wykonaj niezbędne badania. Im wcześniej specjalista postawi diagnozę, tym szybciej będzie mógł rozpocząć leczenie.