Paluch sztywny – objawy, przyczyny, leczenie

Czym jest sztywny paluch?

Paluch sztywny to schorzenie dotyczące stawu śródstopno-paliczkowego pierwszego palca stopy (stawu MTP I), czyli podstawy dużego palca. Ze względu na objawy bywa mylony z innego rodzaju powszechnym problemem – paluchem koślawym. Mimo podobieństw różnią się one przyczynami powstawania i przebiegiem.

Przyczyny sztywnego palucha

Sztywniejący palec jest wynikiem stopniowego zaniku bądź postępujących uszkodzeń chrząstki stawowej podstawy palucha. Mechanizm tworzenia się zmian w strukturach chrząstki jest jednak złożony i uwarunkowany wieloma czynnikami.

Urazy

To najczęstsze przyczyny wywołujące sztywny palec w stopie. Mogą być wynikiem np. nieszczęśliwego uderzenia palcem w twardy obiekt, upadku na palec dużego ciężaru czy kontuzji, w tym skręcenia palucha. Niebezpieczeństwo niosą niektóre dyscypliny sportu, takie jak: piłka nożna, gimnastyka czy sztuki walki. Mikrourazy sprzyjają tworzeniu się ognisk zniszczeń chrząstki stawowej i inicjują tym samym początek choroby.

Nieprawidłowa anatomia

Specyficzna budowa stopy, w tym różne długości kości śródstopia czy nieprawidłowe sklepienia podeszwy, mogą niekorzystnie wpływać na biomechanikę I palca. Powodują zwyrodnienie stawu podstawy palucha i tym samym sztywny palec.

Nadwaga, ciężka praca fizyczna i inne obciążenia stopy

Nadmierny nacisk masy ciała na stopy czy duża eksploatacja nóg w pracy zwiększa ryzyko powstawania problemów z chrząstką stawową palucha. Co więcej, paluch sztywny może być związany z noszeniem nieodpowiedniego obuwia.

Ogólne choroby

Sztywny paluch może towarzyszyć chorobom głównie na tle reumatologicznym, w tym reumatoidalnemu zapaleniu stawów (RZS) czy łuszczycowemu zapaleniu stawów, ale również jest powszechny przy dnie moczanowej. Zdarza się, że jest powikłaniem po przebytej operacji w obrębie podstawy palucha. Czasem sztywniejący palec ma podłoże idiopatyczne – z nieznanych przyczyn.

Paluch sztywny – objawy

Dominujące jest bolesne ograniczenie ruchomości podstawy palucha. Szczególnych dolegliwości możesz doświadczyć, próbując zgiąć paluch, czyli zadrzeć go do góry. Nieprzyjemne wrażenie powstaje najczęściej podczas chodzenia, zwłaszcza w fazie odbicia, kiedy to zgięcie palucha dodatkowo przebiega pod ciężarem ciała. Ból bywa najbardziej dokuczliwy podczas unoszenia pięty i zwykle ma charakter miejscowy, ale również może pojawić się wzdłuż bocznej strony stopy, czyli od strony palca małego. Dzieje się tak za sprawą kompensacyjnego obciążania tej okolicy w czasie chodzenia. Aby odciążyć paluch i zmniejszyć dolegliwości u jego podstawy, możesz zacząć opierać stopę nieco bokiem. To z czasem powoduje ból stawów także od strony bocznej, gdyż chód nie jest wówczas prawidłowy, lecz nadwyrężający.

Paluch sztywny nie tylko zmienia styl chodzenia, ale także niekorzystnie oddziałuje na pracę całej kończyny dolnej. Możesz odczuwać dolegliwości ze strony kolana i biodra, a nawet kręgosłupa.

Paluch sztywny w wyniku zmian w okolicy chrząstki stawowej może powodować uczucie mrowienia w palcu, ale najbardziej charakterystycznym objawem, jednocześnie stanowiącym o zaawansowanej formie choroby, jest deformacja stawu. Paluch sztywny ustawia się z czasem do środka, w stronę pozostałych palców. Co więcej, deformację mogą nasilać rosnące wewnątrzstawowo osteofity, czyli wyrośla kostne. Zwężają one szczelinę stawu i poszerzają jego obrys, co możesz zaobserwować gołym okiem, jeśli choroba jest zaawansowana.

Sztywny paluch – leczenie

Leczenie palucha sztywnego obejmuje wiele metod, w tym zachowawcze. Postępowanie nieinwazyjne może zostać zaproponowane, jeśli skala problemu palucha nie jest duża, czyli zwykle we wczesnych stadiach rozwoju. Ból i inne dolegliwości nie są wówczas bardzo nasilone.

Na bolesność, jaką powoduje sztywny paluch, skuteczne są miejscowe i doustne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Pamiętaj jednak, żeby ich zasadność stosowania uzgodnić z lekarzem! Na ból stopy doraźną pomoc może przynieść też kwas hialuronowy podawany poprzez iniekcje.

Na sztywny paluch bezcenna jest rehabilitacja. Obejmuje ona przede wszystkim zabiegi fizykalne, łagodzące ból i usprawniające regenerację zniszczonych struktur stawu. W ramach tego możesz dostać wskazanie na ultradźwięki, laseroterapię czy leczenie zimnem. Czasem zalecane są ćwiczenia na sztywny paluch. Mają one na celu poprawę ruchomości stawu.

Ważną rolę odgrywają wkładki ortopedyczne. Poprawiają funkcjonalność stoy, podpierają sklepienie podeszwy i odciążają paluch sztywny.

Domowe sposoby na sztywny paluch

Domowe sposoby mogą stanowić uzupełnienie leczenia zachowawczego i postępowania pooperacyjnego. Obejmują m.in. zmianę obuwia. Aby ograniczyć ryzyko powstawania sztywnego palucha czy nasilenia jego objawów, zwróć szczególną uwagę na to, czy przednia część buta nie jest zbyt wąska, czy rozmiar buta nie jest zbyt mały, czy wkładki mają profilowane peloty, wspierające łuki podeszwy. Zatroszcz się o wkładki o kołyskowej lub sztywniejszej konstrukcji, bo taka odciąży i ustabilizuje paluch podczas chodzenia.

Dobroczynnie na stawy działa kurkuma. Domowe leczenie palucha sztywnego obejmuje np. okłady z jej użyciem.

Operacja palucha sztywnego

Może być ona zalecona, kiedy metody zachowawcze nie przyniosły optymalnych efektów. Istnieje duża liczba metod chirurgicznych w leczeniu palucha. Najlepsza dobierana jest indywidualnie do kondycji palca. W zależności od stopnia problemu wyróżnić można m.in.:

• cheilektomię, polegającą na usunięciu tkanek tworzących tzw. konflikt ruchu zgięcia grzbietowego palca (ciał wolnych, zrostów, osteofitów) oraz na resekcji górnej części głowy kości śródstopia palucha;

• osteotomię Weila, której istotą jest wewnątrzstawowe skrócenie kości śródstopia;

• endoprotezoplastykę stawu MTP I (sztuczny staw śródstopno-paliczkowy palucha);

• artrodezę palucha, czyli usztywnienie stawu MTP I.

Rehabilitacja po operacji palucha sztywnego jest niezbędna do wyzdrowienia. Początkowo wskazane jest chodzenie o kulach łokciowych i usprawnianie za pomocą nieforsujących ćwiczeń. Z czasem zaleca się samodzielny trening chodu i ćwiczenia czynne, rozciągające czy z obciążeniem.