Kim jest perfekcjonista? Jak sobie radzić z perfekcjonizmem?

Perfekcjonista – kto to jest? 

Nie każdy człowiek, który stara się robić wszystko najlepiej, jak potrafi, to perfekcjonista. Wiele osób dąży do doskonałości z poszanowaniem swoich możliwości i ograniczeń. Stawiają sobie realistyczne cele, czerpią satysfakcję nawet z małych sukcesów i mają dystans do swoich niepowodzeń. Są wobec siebie wyrozumiali i nie mierzą własnej wartości popełnionymi błędami.

 Perfekcjonista wyznacza sobie nieosiągalne standardy doskonałości. Dążenie do nich jest przymusem, nad którym nie jest zdolny zapanować. Rzadko odczuwa satysfakcję ze swoich działań, a subiektywnie pojmowane niepowodzenia (zwykle drobne potknięcia, które nie przykuwają niczyjej uwagi) są dla niego przyczyną stresu, silnej frustracji i niezadowolenia z siebie. 

Skąd bierze się perfekcjonizm? 

Według niektórych badań perfekcjonizm jest wrodzoną cechą temperamentu. Większość psychologów skłania się jednak ku tezie, że obsesyjne dążenie do doskonałości to konsekwencja wczesnych doświadczeń. Perfekcjonistą mogłeś stać się, jeśli:

• w dzieciństwie poddawano Cię niesprawiedliwej krytyce i surowym karom,

• wbrew Twojej woli zmuszano Cię do działań, które miały zaspokoić ambicje dorosłych (np. nauki gry na instrumencie),

• oczekiwano od Ciebie, że będziesz wzorem dla innych dzieci, np. młodszego rodzeństwa.

Kiedy człowiek wzrasta w przekonaniu, że na miłość i aprobatę otoczenia musi zasłużyć, jego poczucie własnej wartości staje się zależne od osiągnięć. Właśnie dlatego w dorosłym życiu możliwość porażki napawa go niepokojem, a niepowodzenia podkopują samoocenę. 

Cechy perfekcjonisty 

Perfekcjonizm może przejawiać się w wielu obszarach. Dotyczy życia zawodowego, relacji międzyludzkich, obrazu samego siebie. Perfekcjonista ma wysokie wymagania wobec własnej osoby, ale też wobec swojego otoczenia. Z tego powodu bywa trudnym towarzyszem życia i współpracownikiem.

Zazwyczaj perfekcjonista to osoba, która:

• przykłada dużą wagę do swojego wizerunku – spędza mnóstwo czasu na przygotowaniach do wyjścia z domu, przez co często się spóźnia,

• nie toleruje bałaganu – przedmioty w jego otoczeniu muszą być uporządkowane zgodnie z akceptowanym przez niego ładem, narzucanym reszcie domowników,

• nie potrafi odpoczywać – dręczy go poczucie winy, bo uważa, że może pozwolić sobie na relaks tylko wówczas, gdy zrealizuje wszystkie zaplanowane zadania,

• wielokrotnie weryfikuje poprawność swoich działań – wydłuża to czas ich realizacji, a nawet uniemożliwia finalizację,

• ma tendencję do dyscyplinowania innych osób lub wykonywania za nie różnych zadań w poczuciu, że zrobi to lepiej,

• w obawie przed niepowodzeniem unika brania na siebie odpowiedzialności, niechętnie podejmuje nowe wyzwania.

Rytm życia perfekcjonisty wyznacza długa lista powinności do wypełnienia. Nie czerpie on przy tym radości i satysfakcji ze swoich działań. Zadowolenie z siebie może mu przynieść tylko osiągnięcie celu, i to o ile nie stoi przed nim kolejne zadanie. 

Konsekwencje perfekcjonizmu 

Usilne dążenie do perfekcji paradoksalnie może okazać się przeszkodą na drodze do osiągnięcia zamierzonych celów. Już sam fakt, że dosięgnięcie wysoko zawieszonej poprzeczki jest bardzo trudne, staje się źródłem frustracji, odbiera energię i wiarę w siebie. To z kolei utrudnia skuteczne działanie.

Perfekcjonizm to cecha, która:

• nie pozwala Ci cieszyć się chwilą, małymi sukcesami,

• odbiera Ci odwagę realizacji świetnych pomysłów,

• jest źródłem napięć w relacjach z innymi ludźmi,

• prowadzi do emocjonalnego wyczerpania. 

Według licznych badań perfekcjonizm jest powodem kompleksów, może prowadzić do depresji, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych i innych nerwic. Często staje się przyczyną przewlekłych dolegliwości bólowych, chorób sercowo-naczyniowych oraz zaburzeń odżywiania. W skrajnych przypadkach bywa powodem myśli samobójczych. 

Jak sobie radzić z perfekcjonizmem? 

Perfekcjonizm sam w sobie nie jest zaburzeniem psychicznym, ale stanowi źródło wielu problemów. Jeśli czujesz, że potrzeba dążenia do doskonałości zatruwa Ci życie, skorzystaj z psychoterapii. Pomoże Ci ona skonfrontować się ze źródłem Twoich problemów. Wzmocni samoocenę, by była niezależna od osiągnięć i opinii innych ludzi.

W czasie terapii nauczysz się przede wszystkim wyrozumiałości dla samego siebie. Przekonasz się, że każdy człowiek ma prawo do popełniania błędów, a drobne pomyłki czy uchybienia nie są warte ceny, którą płacisz za to, by ich nie popełniać. Odkryjesz także, że błędów nie należy się wystrzegać, ponieważ dają możliwość rozwoju, prawdziwego samodoskonalenia.

Niezależnie od tego, czy zdecydujesz się na psychoterapię, możesz poprawiać jakość swojego życia:

• stawiaj sobie realne cele, wyznaczaj kolejne po wykonaniu wcześniejszych,

• stosuj metodę małych kroków i ciesz się realizacją poszczególnych etapów.

• zawsze koncentruj się tylko na tym, co masz w danej chwili do zrobienia,

• nigdy nie oceniaj swoich dokonań, porównując się z innymi ludźmi,

• w swoim grafiku zostawiaj miejsce na odpoczynek i przyjemności,

• naucz się dostrzegać dobre strony zdarzeń, które uznajesz za swoje porażki,

• spróbuj zrobić coś, czego unikasz z obawy przed niepowodzeniem,

• zrób listę rzeczy, które udało Ci się w życiu osiągnąć i powieś ją w widocznym miejscu.

Pamiętaj, że masz w życiu ograniczoną ilość energii i czasu. Zastanów się, na co tak naprawdę chciałbyś je wykorzystać.