Plagiocefalia u niemowląt – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest plagiocefalia?

Plagiocefalia, nazywana również skośnogłowiem lub syndromem płaskiej główki u niemowlęcia, to jedna z najczęściej występujących deformacji czaszki u niemowląt. Główka niemowlęcia może być asymetrycznie spłaszczona, najczęściej dotyczy to tylnej lub bocznej części głowy. Gdy spojrzymy na główkę dziecka od góry, zauważymy, że kształt przypomina równoległobok. Istnieją również inne rodzaje zniekształceń główki, takie jak brachycefalia (spłaszczenie z poszerzeniem) i dolichocefalia (wydłużenie). Przyczyną plagiocefalii może być kraniosynostoza (przedwczesne zrośnięcie jednego lub więcej szwów czaszkowych).

• Zobacz także, czym jest przedgłowie u noworodka.

Przyczyny plagiocefalii

Plagiocefalia może mieć wiele przyczyn. Często wynika ona z długotrwałego ucisku na jedną stronę główki podczas snu. Zalecenia dotyczące pozycji do spania u niemowląt zmieniły się w związku z profilaktyką Zespołu Nagłej Śmierci Łóżeczkowej (SIDS), w której odradza się m.in. spanie na brzuchu. Fakt, że większość dzieci teraz śpi na plecach, zwiększa ryzyko spłaszczenia jednej strony główki. 

Do najważniejszych przyczyn i czynników ryzyka plagiocefalii należą:

• ciąża mnoga – brak wystarczającej ilości miejsca na swobodne ułożenie dzieci w macicy zwiększa ryzyko ucisku na bardzo elastyczną główkę dziecka i tym samym na jego czaszkę,

• nadmierna masa płodu,

• nieprawidłowe ułożenie dziecka w łonie matki,

• przedwczesny poród – długie przebywanie wcześniaka w inkubatorze, który leży na plecach lub na boku i rzadko zmienia pozycję, może prowadzić do płaskiej główki u niemowlaka z tyłu lub z jednej strony,

• niewystarczająca lub zbyt duża ilość płynu owodniowego,

• niezmienna pozycja do spania – powoduje nacisk na jedną część główki. Często jest to spowodowane układaniem dziecka w pozycji na plecach, aby zmniejszyć ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej (SIDS),

• brak układania dziecka na brzuchu – w pozycji na brzuszku kości czaszki są odciążone i możliwy jest równomierny rozwój zarówno anatomiczny, jak i funkcjonalny noworodka,

• komplikacje porodowe – do urazów głowy może dojść również podczas akcji porodowej. główka może ulec skręceniu przy długim porodzie, jak również przy porodzie kleszczowym czy podciśnieniowym. U dziecka przebywającego w złej pozycji może dojść do odkształceń czaszki,

• ułożenie pośladkowe płodu,

• wcześniactwo – u dzieci urodzonych przedwcześnie ryzyko deformacji jest znacznie większe, ponieważ stopień skostnienia czaszki głowy takiego noworodka może być znacznie obniżony w porównaniu do dzieci urodzonych o czasie,

• kręcz szyi – problem z ruchomością głowy i szyi, preferowanie jednej strony przy ułożeniu głowy na skutek skrócenia mięśnia mostkowo–sutkowo–obojczykowego i trwałego zgięcia bocznego i rotacji głowy,

• wady wzroku – zarówno te spowodowane problemem z napięciem mięśni oka jak i ostrością widzenia.

Objawy plagiocefalii

Plagiocefalia – podobnie jak wodogłowie – jest widoczna gołym okiem, zarówno od tyłu, jak i od góry. Główka dziecka może być asymetrycznie spłaszczona, co daje efekt równoległoboku. W przypadku innych odkształceń takich jak brachycefalii główka jest szeroka i równomiernie spłaszczona, a w dolichocefalii wąska i wydłużona. Jeśli widzisz, że twoje dziecko ma zniekształconą główkę, skonsultuj się z pediatrą, który może postawić diagnozę i wybrać odpowiednią metodę leczenia.

• Sprawdź też, jakie objawy daje torbiel w głowie.

Leczenie plagiocefalii u niemowląt

Metoda leczenia plagiocefalii zależy od kilku czynników. Im młodsze dziecko, tym łatwiej całkowicie wyleczyć plagiocefalię. Ogromne znaczenie ma także stopień zaawansowania wady. W łagodnych przypadkach może wystarczyć stosowanie odpowiednich pozycji ułożeniowych. Natomiast przy bardziej zaawansowanych wadach może być konieczne zastosowanie kasku ortopedycznego lub operacja.

Wybierając metodę leczenia, lekarz bierze pod uwagę również przyczyny plagiocefalii – inaczej leczy się dzieci z plagiocefalią ułożeniową, a inaczej te, u których doszło do przedwczesnego zarośnięcia szwów czaszkowych. 

Najpopularniejsze metody leczenia plagiocefalii u niemowląt to:

• układanie niemowlęcia w odpowiedniej pozycji – stosowanie odpowiednich pozycji ułożeniowych może pomóc w zapobieganiu i leczeniu plagiocefalii. Układaj dziecko na brzuszku podczas zabawy, a także zmieniaj pozycję głowy dziecka podczas karmienia;

• fizjoterapia – fizjoterapeuta może pomóc w rozciąganiu mięśni szyi i pleców dziecka, co powinno poprawić kształt głowy;

• kask ortopedyczny – to specjalne akcesorium, które pomaga w kształtowaniu głowy dziecka. Aby terapia przyniosła efekty, dziecko musi nosić kask kilka godzin dziennie przez okres kilku miesięcy;

• operacja – zabieg chirurgiczny jest konieczny w ciężkich przypadkach plagiocefalii wywołanej kraniostenozą, gdy inne metody leczenia nie przynoszą spodziewanego efektu. Operacja polega na usunięciu części kości czaszki, co pozwala na swobodny wzrost mózgu i kształtowanie się głowy.

Profilaktyka plagiocefalii

Aby zapobiec plagiocefalii, często zmieniaj pozycję, w jakiej dziecko śpi, i staraj się stymulować obrót główki na różne strony, np. poprzez pokazywanie dziecku ulubionej zabawki. Unikaj długotrwałego trzymania dziecka na jednym boku i zrezygnuj z używania poduszek lub podkładek, które mogą utrudniać swobodne poruszanie się główki.