Pneumokokowe zapalenie płuc – przyczyny, objawy i leczenia infekcji

Czym są pneumokoki? 

Gram-dodatnie bakterie Streptococcus pneumoniae, potocznie nazywane pneumokokami, to groźne i wysoce zakaźne drobnoustroje o powszechnym występowaniu. Przenoszone drogą kropelkową kolonizują błony śluzowe nosa i gardła. W przypadku rozprzestrzeniania się po organizmie prowadzą do rozwoju chorób inwazyjnych m.in. zapalenia płuc, zapalenia ucha środkowego, zapalenia spojówek, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, posocznicy. Zakażenie pneumokokami jest niebezpieczne. Nieodpowiednie lub zbyt późne leczenie grozi powikłaniami np. w postaci trwałych schorzeń albo upośledzeń neurologicznych.

Pneumokokowe zapalenie płuc – drogi zakażenia

Pneumokokowe zapalenie płuc bardzo często rozwija się jako powikłanie zakażenia wirusem grypy lub zapalenia oskrzeli. Drobnoustroje przenoszone są drogą kropelkową na skutek bezpośredniego kontaktu z nosicielem. Na początku patogen umiejscawia się w jamie nosowo-gardłowej. Następnie drobnoustroje zaczynają zasiedlać dolne drogi oddechowe. Bakterie kolonizują się w miąższu płucnym. Zakażenie pneumokokami może rozwinąć się u osób w każdym wieku, również niemowląt w pierwszych tygodniach życia. 

Czynniki ryzyka zakażeń pneumokokami

Głównym czynnikiem zwiększającym ryzyko zakażenia pneumokokami jest zaawansowany wiek – powyżej 65 lat. Ponadto na pneumokokowe zapalenie płuc częściej chorują osoby chore przewlekle, szczególnie na cukrzycę, choroby reumatologiczne, choroby wątroby i choroby serca. Czynnikiem ryzyka są wrodzone lub nabyte zaburzenia odporności spowodowane m.in.: zakażeniem HIV, białaczką, chłoniakiem lub szpiczakiem, przeszczepem narządów, jatrogenną immunosupresją (obniżenie odporności, czyli zahamowanie prawidłowej aktywności układu immunologicznego, które może być spowodowane leczeniem), chorobami nowotworowymi. Ryzyko zakażeniem pneumokokami wzrasta również u osób nałogowo palących papierosy i nadużywających alkoholu.

Jak długo zaraża chory na pneumokokowe zapalenie płuc? 

Pneumokokowe zapalenie płuc jest chorobą zaraźliwą. Czas zakażania jest indywidualny dla każdego człowieka i zależy od funkcjowania jego układu odpornościowego. Wirus może pozostać groźny dla otoczenia chorego, nawet do 7 dni po ustąpieniu objawów i wdrożenia leczenia. 

Jakie objawy daje pneumokokowe zapalenie płuc?

Początkowe objawy mogą wskazywać na infekcję górnych dróg oddechowych. Pojawiają się dolegliwości w postaci pieczenia gardła, nieżytu nosa, bólu ucha, osłabienia. Z czasem rozwija się nasilony kaszel, który przybiera postać napadową. Występują trudności z odkrztuszaniem wydzieliny, a chory doświadcza bólu w klatce piersiowej. W dalszym etapie zakażenia pneumokokami rozwijają się charakterystyczne objawy zapalenia płuc w postaci: świszczącego oddechu, trudności w oddychaniu, przyspieszenia oddechu. Chory może odczuwać objawy pozapłucne m.in.: wysoką gorączkę, ból głowy i mięśni. Ogólne osłabienie organizmu przebiega wraz z ospałością, apatią i brakiem łaknienia. W obrazie klinicznym płuc stwierdzana jest obecność ogniskowych nacieków zapalnych.

W przypadku masowej inwazji pneumokokami infekcja dolnych dróg oddechowych przybiera nagłą postać z nasilonymi i szybko narastającymi dolegliwościami. Ponadto mogą pojawić się objawy ze strony innych narządów, m.in. w postaci: wysypki skórnej, niedokrwistości, zaburzenia rytmu serca, zapalenia stawów, zapalenia wsierdzia. 

Jeśli zauważysz u siebie któreś z tych objawów, skonsultuj się z lekarzem rodzinnym. Aby zmniejszyć ryzyko powikłań, ważne jest szybkie rozpoczęcie leczenia.

Pneumokokowe zapalenie płuc w ciąży

Infekcja bakteryjna w ciąży jest niebezpieczna zarówno dla matki, jak i dziecka. Choroba może prowadzić do powikłań np. przedwczesnego porodu, urodzenia dziecka z niską masą, a nawet poronienia. Kobiety ciężarne powinny ze szczególną uwagą dbać o profilaktykę zakażeń (bakteryjnych i wirusowych), pamiętając o dokładnej higienie rąk i unikaniu zatłoczonych miejsc, szczególnie w wysokim sezonie infekcyjnym. W przypadku pojawienia się nawet łagodnych objawów sugerujących infekcję dróg oddechowych bezzwłocznie skontaktuj się z lekarzem rodzinnym.

Pneumokokowe zapalenie płuc – diagnostyka i leczenie

Nie jest możliwe samodzielne wyleczenie pneumokokowego zapalenia płuc. Początkowe objawy dla większości osób są mylące i mogą wskazywać na inne infekcje dróg oddechowych np. grypę lub przeziębienie. Pamiętaj, że pneumokokowego zapalenia płuc nie wywołują wirusy, ale bakterie. Nasilające się objawy ze strony układu oddechowego, a w szczególności trudności w oddychaniu i ból w klatce piersiowej są wskazaniem do niezwłocznego kontaktu z lekarzem rodzinnym. W przypadku podejrzenia pneumokokowego zapalenia płuc lekarz kieruje pacjenta do pulmonologa, czyli specjalisty chorób układu oddechowego.

W celu postawienia diagnozy lekarz najpierw przeprowadza wywiad z pacjentem, a następnie zleca badania laboratoryjne (wykonanie morfologii krwi oraz oznaczenie poziomu: mocznika, kreatyniny, glukozy, elektrolitów, CRP) i badanie obrazowe (RTG klatki piersiowej). 

Leczenie zakażenia opiera się na antybiotykoterapii. W niektórych przypadkach lekarz może podjąć decyzję o hospitalizacji. Wskazaniem jest: podeszły wiek pacjenta (powyżej 65 lat), liczba oddechów powyżej 30/min, ciśnienie tętnicze krwi skurczowe <90 mmHg i rozkurczowe <60 mmHg, splątanie (zaburzenia świadomości).