Na czym polega metoda PNF? Zalety, zastosowanie, przykładowe ćwiczenia

Na czym polega rehabilitacja PNF?

Metoda PNF oznacza proprioceptywne nerwowo-mięśniowe torowanie ruchu (w świadomości położenia i ruchu ciała w przestrzeni). Stanowi ona metodę kompleksowej kinezyterapii, czyli leczenia poprzez aktywność fizyczną, opierającą się o fizjologiczne zasady rozwoju ruchowego. Istotą metody PNF jest odbudowa w możliwie jak największym stopniu czynności ruchowych (reedukacja) utraconych w wyniku choroby bądź niewykształtowanych prawidłowo umiejętności z innych powodów.

Jak wyglądają ćwiczenia PNF?

Ćwiczenia PNF mają charakter globalny i polegają na ruchach zbliżonych do tych, jakie wykonuje się w życiu codziennym. Aby wypracować umiejętności motoryczne jak najbardziej funkcjonalne, w metodzie PNF nie stosuje się izolowanych ćwiczeń pojedynczych stawów w typowych płaszczyznach, np. jak w treningach siłowych. Przykładowo na porażenie nerwu strzałkowego, powodującego efekt opadającej stopy i chód koguci, mogą zostać zaproponowane treningi chodu i efektywnego poruszania się czy inne ćwiczenia funkcjonalne zamiast ćwiczeń wzmacniających podudzia.

PNF proponuje ruchy naturalne, wielowymiarowe, często polegające na różnego rodzaju rotacjach. Dzięki temu rehabilitacja tą metodą stwarza możliwość zaktywizowania dużej ilości mięśni i sprzyja doskonaleniu zdolności koordynacji wykonywania danego ruchu. Ćwiczenia PNF skupiają się na odtwarzaniu utraconej funkcji ruchowej. Proces ich uczenia się jest wspomagany wcześniejszymi doświadczeniami, które pochodzą ze schematów naturalnego rozwoju ruchowego człowieka. Ćwiczenia obejmują również wielozmysłową stymulację polegającą na pobudzeniu dotykowym, wzrokowym, słuchowym, równoważnym i proprioceptywnym.

Rodzaje ćwiczeń PNF

Treningi, z jakimi możesz się spotkać podczas terapii PNF, dotyczą m.in. równowagi i koordynacji wzrokowo-mięśniowej, usprawniania funkcji wegetatywnych (mięśni twarzy, języka), nauki chodzenia i samoobsługi. Ponadto ćwiczenia PNF mają charakter rozciągający i mobilizujący, a w zależności od Twoich indywidualnych potrzeb fizjoterapeuta może także zaproponować dodatkowe ćwiczenia, np. oddechowe czy na zdrowy kręgosłup (treningi ergonomicznej pracy).

Ważne są ćwiczenia oporowe. Stawianie oporu przez terapeutę podczas wykonywania przez Ciebie danego ruchu to ważny element pracy metodą PNF. Jego zadaniem jest nie tyle wzmocnienie mięśni, ile wypracowanie świadomości kontroli pracy własnego ciała i rozwój propriocepcji głównie odnośnie do kierunku i szybkości wykonywania określonej czynności z obciążeniem.

Kiedy stosuje się metodę PNF?

Ze względu na to, że metoda PNF ma szerokie możliwości oddziaływania, sprawdza się przede wszystkim w rehabilitacji schorzeń neurologicznych i ortopedycznych. Ćwiczenia PNF mogą zostać wskazane przy różnych chorobach nerwowo-mięśniowych i wadach postawy. Jednym z powszechnych zaburzeń leczonych za pomocą PNF jest skolioza. Kinezyterapia tego typu może być też wykorzystywana do mobilizacji pracy klatki piersiowej przy chorobach płucnych i takich, które powodują długotrwałe unieruchomienie, np. w łóżku czy w wózku. Może być ona także zalecona w ramach terapii logopedycznych.

Funkcjonalne treningi motoryczne, jakie proponuje PNF, wykorzystywane są w leczeniu niektórych zespołów bólowych, np. dotyczących kręgosłupa. Pomagają wypracować prawidłowe wzorce ruchu, zatracone np. przez nieprawidłowe nawyki pracy czy odpoczynku oraz w wyniku zajęcia układu ruchu zmianami zwyrodnieniowymi, które nierzadko powodują uporczywy ból głowy i szyi. Metoda PNF sprawdza się również w usprawnianiu po urazach, kontuzjach i operacjach.

Kto kieruje na rehabilitację PNF?

Ćwiczenia metodą PNF mogą zalecić ortopeda, neurolog, logopeda bądź inny specjalista, w zależności od przyczyn i charakteru problemu. Podczas konsultacji wybrany specjalista oprócz wywiadu, na którym zapyta Cię o powód zgłoszenia, objawy i oczekiwania, może wystawić też skierowanie na dodatkowe badania, dzięki którym postawi diagnozę i zaplanuje leczenie. 

Zalety PNF

Ćwiczenia metodą PNF mają charakter indywidualny. Oprócz tego, że fizjoterapeuta dokładnie poszuka przyczyn zgłaszanych przez Ciebie problemów, to dodatkowo wykorzysta potencjał najbardziej sprawnych i najmniej uszkodzonych sfer ruchowych danego obszaru ciała, niepowodujących bólu i o największym zakresie ruchu. Dzięki temu może sprawniej mobilizować i pozyskiwać do aktywności motorycznej słabsze obszary Twojego układu ruchu na zasadzie przeniesienia pobudzenia. Takie zabiegi motywują do dalszej pracy.

Zaletami technik PNF są również:

• nauka aktywności motorycznej o charakterze globalnym, czyli funkcjonalne rozwiązania dotyczące problemów z wykonywaniem czynności życia codziennego, np. poruszania się w obrębie łóżka lub pokoju, przesiadania się z wózka na toaletę, podnoszenia przedmiotów z podłogi, picia herbaty,

• profilaktyka nieprawidłowych wzorców ruchowych i patologicznych kompensacyjnych zachowań,

• intensywna stymulacja zmysłów,

• bezpieczeństwo, dokładne dopasowanie do potrzeb, niewywieranie presji na osiągnięcie celów, elastyczność.

Mimo wielu zalet treningi metodą PNF bywają wyczerpujące. Wymagają one bowiem pełnego uczestnictwa. Oprócz indywidualnych zajęć, które usprawniają samodzielność w wykonywaniu danych czynności, w ćwiczeniach PNF mogą brać udział także Twoi bliscy. Dzięki temu wachlarz ćwiczeń funkcjonalnych może być większy.