Hiperkaliemia – przyczyny i konsekwencje podwyższonego potasu

Podwyższony potas, czyli hiperkaliemia

Potas jest jednym z najważniejszych elektrolitów, regulujących równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Dopuszczalna górna norma stężenia potasu we krwi wynosi 5,5 mmol/l. Na skutek jego wzrostu organizm uruchamia funkcje obronne poprzez pobudzenie kory nadnerczy, co skutkuje wydalaniem pierwiastka z moczem i kałem. Nadmiar potasu neutralizowany jest również w komórkach. Niekiedy jednak organizm nie jest w stanie poradzić sobie ze zbyt dużym stężeniem pierwiastka, co prowadzi do hiperkaliemii.

Wyróżnia się trzy rodzaje hiperkaliemii:

• łagodną – 5,5–6 mmol/l;

• umiarkowaną – 6,1–7 mmol/l;

• ciężką > 7 mmol/l.

Przyczyny hiperkaliemii

Na ogół do zaburzenia elektrolitowego dochodzi w wyniku przyjmowania leków upośledzających prawidłowe wydalanie potasu z organizmu, np. inhibitorów ACE, sartanów, heparyny, cyklosporyny, spironolaktonu. Nagły wzrost potasu we krwi często dotyka osoby stosujące odżywki. Przydarza się więc ludziom uprawiającym sport i wspomagającym się suplementami czy elektrolitami zawierającymi potas. Przyczyną hiperkaliemii u dorosłych może być również dieta oparta na produktach stanowiących bogate źródła tego pierwiastka, np. na konserwach, przetworach mięsnych i rybnych. Z nadmierną podażą potasu mogą się borykać osoby stosujące diety oparte głównie na warzywach, takich jak: bakłażan, buraki, brukselka, kapusta, czosnek, cukinia, pomidory, szpinak, szczypior, fasola, ziemniaki, rośliny strączkowe, soki z wyżej wymienionych warzyw. Podwyższony potas u dziecka może być również wynikiem diety z przeważającą ilością płatków zbożowych, otrębów, suszonych owoców. Hiperkaliemia w niektórych przypadkach jest objawem lub skutkiem rozwoju chorób, takich jak:

• organiczne choroby nerek;

• niedoczynność kory nadnerczy;

• zaburzenia czynności cewek nerkowych;

• cukrzyca;

• pseudohipoaldosteronizm (zaburzenia gospodarki wodno-sodowej);

• zaburzenia w transporcie potasu do komórek w wyniku blokady receptorów;

• hipertermia;

• kwasica nieoddechowa;

• nadmierne uwalnianie potasu z komórek w wyniku oparzenia, urazu, niedokrwistości.

Czynnikiem zwiększającym wystąpienie ryzyka zaburzeń elektrolitowych jest palenie papierosów.

Jak się objawia nadmiar potasu w organizmie?

Łagodna lub umiarkowana postać hiperkaliemii przebiega zazwyczaj bezobjawowo, a powstałe zaburzenia elektrolitowe wykrywane są przypadkowo w rutynowych badaniach laboratoryjnych. Wzrost stężenia potasu we krwi najczęściej daje niejasne objawy i tylko dobrze przeprowadzony wywiad lekarski może ułatwić rozpoznanie dolegliwości. Z tego powodu zaburzenia elektrolitowe w większości przypadków są bagatelizowane, co prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia. Hiperkaliemia o wartości powyżej 7 mmol/l jest niebezpieczna i predysponuje do zaburzeń pracy serca, migotania komór, a nawet zgonu.

Objawy podwyższonego potasu:

• apatia;

• brak energii;

• problemy z koncentracją;

• mrowienie i drętwienie różnych części ciała;

• napadowe problemy z mową i plątanie języka;

• częste i nasilające się skurcze mięśni;

• porażenie mięśni kończyn dolnych;

• zmniejszenie siły mięśniowej;

• zaburzenia rytmu serca.

Diagnostyka i leczenie hiperkaliemii

Diagnostyka hiperkaliemii polega na kontroli stężenia potasu w surowicy. Niezbędne jest dokładne przeprowadzenie wywiadu z pacjentem. Leczenie hiperkaliemii ma na celu uchronienie pacjenta przed szkodliwym i toksycznym działaniem potasu, który szczególnie jest niebezpieczny dla serca. Obniżenie poziomu pierwiastka we krwi może odbywać się zarówno w warunkach szpitalnych, jak i domowych. Ostateczną decyzję o terapii podejmuje lekarz na podstawie wyników badań i stanu zdrowia chorego. Kluczowe znaczenie w rodzaju leczenia mają choroby współistniejące. Bardzo ważne jest ustalenie przyczyny wzrostu stężenia potasu i wyeliminowanie lub unieszkodliwienie tego czynnika.

Możliwy protokół leczenia nadmiaru stężenia potasu w surowicy zakłada:

• dożylne podanie wapnia, glukozy z insuliną, wodorowęglanu sodu;

• podanie leków zwiększających stężenie insuliny, która ma z kolei zwiększyć wydalanie potasu z organizmu;

• podanie żywicy jonowymiennej, która wiąże nadmiar potasu w jelicie grubym i prowadzi przy tym do obniżenia stężenia elektrolitu w organizmie.