Powiększona wątroba – przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Powiększona wątroba – co to znaczy?

Powiększenie wątroby w terminologii medycznej jest określane jako hepatomegalia. Fizjologicznie masa wątroby u dorosłego mężczyzny wynosi około 1500–1700 g, u dorosłej kobiety zaś – 1300–1500 g. W wyniku hepatomegalii narząd ten powiększa swój rozmiar, w efekcie wywołując ucisk na okoliczne tkanki. Fizjologicznie w czasie badania palpacyjnego brzucha wątroba nie jest wyczuwalna lub wyczuwalny jest tylko jej dolny brzeg. Przy powiększeniu wątroby lekarz może ją wyczuć w czasie badania dotykowego.

Powiększenie wątroby to niespecyficzny objaw, który może być wynikiem wielu procesów. Za powiększenie wątroby odpowiadać mogą bowiem:

• rozrost nowotworowy tkanek wątroby,

• obecność przerzutów nowotworowych w wątrobie,

• wzrost objętości łożyska naczyniowego i dróg żółciowych, czyli nadmiar krwi i żółci,

• wzrost objętości tkanki śródmiąższowej,

• powiększenie masy komórek wątrobowych,

• występowanie torbieli (cyst wypełnionych płynem czy galaretowatą treścią) lub ropni (zazwyczaj mnogie zmiany, wywołane przez bakterie ropotwórcze).

Co oznacza powiększona wątroba? Przyczyny hepatomegalii

Powiększona wątroba to objaw, który może towarzyszyć wielu schorzeniom. Poniżej przedstawiono możliwe przyczyny powiększenia wątroby.

Stany zapalne

Powiększenie wątroby obserwuje się w przebiegu stanów zapalnych tego narządu, zarówno o charakterze ostrym, jak i przewlekłym. Do stanów zapalnych, w których wątroba zwiększa swój rozmiar, zalicza się m.in.: ostre wirusowe zapalenie wątroby (wywołane przeważnie przez wirusa zapalenia wątroby – głównie typu B, rzadziej przez inne wirusy, np. adenowirusy, Coxsackie B, wirus opryszczki pospolitej, wirus cytomegalii, wirus świnki, wirus mononukleozy zakaźnej, wirus ospy wietrznej i półpaśca), uogólnione choroby bakteryjne i wirusowe, marskości żółciowe.

Polekowe uszkodzenie wątroby

Wśród licznych funkcji pełnionych przez wątrobę wymienia się metabolizm prawie wszystkich leków, z których znaczna część może wywierać działanie toksyczne na komórki wątroby. Stąd też do powiększenia wątroby może dojść w wyniku polekowego uszkodzenia tego narządu.Sprzyja temu długotrwałe stosowanie leków lub jednorazowe ich przyjęcie w dawce przewyższającej terapeutyczną. Wśród leków prowadzących do uszkodzenia wątroby wymienia się m.in.: niesterydowe leki przeciwzapalne, paracetamol, leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (fluoksetyna, paroksetyna), statyny, doustne leki antykoncepcyjne, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, steroidy anaboliczne, niektóre antybiotyki i chemioterapeutyki (np. erytromycyna, kotrimoksazol).

Zmiany zwyrodnieniowe

Powiększenie wątroby może być efektem zmian zwyrodnieniowych. Jedną z częstszych jest stłuszczenie wątroby, które polega na odkładaniu się zbyt dużej ilości cząsteczek tłuszczu w komórkach wątrobowych.Wyróżnia się alkoholowe i niealkoholowe stłuszczenie wątroby. Pierwsze, jak sama nazwa wskazuje, dotyczy osób nadużywających alkoholu. Drugie może towarzyszyć innym chorobom metabolicznym, np. cukrzycy, otyłości, chorobom autoimmunologicznym, np. celiakii, nieswoistym chorobom zapalnym jelit. Inną zmianą zwyrodnieniową, która może powodować powiększenie wątroby, jest skrobiawica.Polega ona na pozakomórkowym odkładaniu różnych rodzajów biologicznie nieaktywnego białka. Tzw. amyloid odkłada się przeważnie w przestrzeni Dissego.

Zmiany zastoinowe w krążeniu i drogach żółciowych

Do powiększenia wątroby może dojść na skutek zmian zastoinowych w krążeniu i drogach żółciowych. Utrudniony odpływ krwi z narządu może być spowodowany przekrwieniem biernym wątroby czy zespołem Budda-Chiariego, czyli zakrzepicą żył wątrobowych. Z kolei do zastoju w drogach żółciowych doprowadzić mogą:

• czynniki zewnątrzwątrobowe, np. kamica dróg żółciowych, ucisk dróg żółciowych przez guzy, wrodzone anomalie kanalików żółciowych (np. torbiele dróg żółciowych), zarostowe zapalenie dróg żółciowych,

• czynniki wewnątrzwątrobowe, np. infekcyjne zapalenia wątroby, cholestazy wrodzone, wady anatomiczne, zaburzenia metaboliczne.

Inne przyczyny powiększonej wątroby

Wśród innych przyczyn powiększenia wątroby wymienia się m.in.:

• choroby układu siateczkowo-śródbłonkowego i krwiotwórczego,

• zwyrodnienie wielotorbielowate wątroby,

• genetyczne lub nabyte wady metaboliczne, np. choroba Wilsona, hemochromatoza,

• choroby spichrzeniowe – choroby metaboliczne z nieprawidłowym magazynowaniem glikogenu w wątrobie.

Objawy powiększonej wątroby

Gdzie boli wątroba?Wątroba jest umiejscowiona w prawym górnym kwadrancie jamy brzusznej. Położona jest w nadbrzuszu, ponad łukiem żebrowym, 5–10 cm na lewo od linii środkowej ciała. Jeśli odczuwasz dolegliwości bólowe w tym miejscu, to możliwe, że odpowiada za nie właśnie wątroba. Inne objawy powiększonej wątroby to m.in.: 

• dyskomfort w prawym podżebrzu, 

• kłucie w brzuchu (po prawej stronie), 

• uczucie rozpierania pod łukiem żebrowym,

• odbijanie, wzdęcia, 

• nudności, wymioty, 

• brak apetytu, 

• zgaga, 

• zażółcenie skóry/powłok, twardówek, moczu, odbarwienie stolca, 

• świąd skóry, 

• pajączki naczyniowe, wybroczyny, 

• zmęczenie.

Powiększona wątroba – jak leczyć?

Leczeniem powiększonej wątroby zajmuje się hepatolog. To specjalista z zakresu schorzeń wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Lekarz ten przekazuje również informacje o tym, jak dbać o wątrobę, aby uniknąć zaburzeń jej pracy. Leczenie powiększonej wątroby jest uzależnione od pierwotnej przyczyny. Dodatkowo pomaga całkowite wyeliminowanie czynników mogących uszkadzać ten narząd, np. alkoholu czy leków.

Powiększona wątroba – jaka dieta?

Elementem wspomagającym leczenie powiększonej wątroby jest odpowiedni sposób odżywiania. Dieta, która wspomaga regenerację wątroby, powinna stosować się do takich ogólnych zaleceń dietetycznych:

• unikanie spożywania alkoholu,

• ograniczenie spożycia tłuszczów,

• spożywanie posiłków częściej, ale w mniejszych porcjach,

• unikanie ciężkostrawnych, wzdymających i smażonych posiłków.

Szczegółowe zalecenia dietetyczne ustala dietetyk indywidualnie dla każdego pacjenta.