Jak działa progesteron? Jakie są jego normy?

Czym jest progesteron?

Progesteron jest hormonem sterydowym produkowanym głównie przez ciałko żółte w jajnikach u kobiet oraz przez korę nadnerczy u obu płci. Jest to kluczowy hormon w regulacji procesów związanych z układem rozrodczym i cyklem menstruacyjnym u kobiet. Jego wydzielanie jest kontrolowane przez stężenie lutropiny, czyli hormonu produkowanego przez przedni płat przysadki mózgowej. Progesteron jest ważny dla prawidłowego funkcjonowania i płodności zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. 

Stężenie progesteronu w organizmie kobiet zmienia się wraz z fazami cyklu miesiączkowego. Zaczyna rosnąć zaraz po owulacji i jest wysokie przez całą fazę lutealną.

Poziom progesteronu jest sprawdzany w diagnostyce w celu: 

• monitorowania owulacji, gdyż stężenie progesteronu rośnie tylko po wystąpieniu owulacji. Brak zmienności poziomu progesteronu w przebiegu miesiączki świadczy o braku cykli owulacyjnych;

• diagnostyki niepłodności i wykluczenia niewydolności ciałka żółtego czy innych problemów związanych z funkcją jajników;

• wykluczenia ciąży – może świadczyć o tym bardzo niski poziom progesteronu w pierwszych dniach po potencjalnym zapłodnieniu;

• monitorowania wczesnej ciąży – wzrastanie stężenia progesteronu jest oznaką prawidłowego działania ciałka żółtego;

• diagnostyki zaburzeń hormonalnych, plamień międzymiesiączkowych i nieregularnego miesiączkowania.

Sprawdzanie stężenia progesteronu u mężczyzn przeprowadza się zazwyczaj w celu diagnozowania wrodzonego przerostu nadnerczy oraz w przypadku uszkodzeń przysadki lub podwzgórza.

• Przeczytaj też: Niedobór estrogenów - jakie są objawy? Co warto wiedzieć?

Funkcje progesteronu u kobiet

Progesteron:

• stymuluje proteolizę ściany pęcherzyka Graafa, czyli jego pęknięcie;

• pobudza rozwój endometrium, by pozwolić na implantację zarodka;

• nie pozwala na patologiczny rozrost endometrium przez działanie estrogenów;

• powoduje rozwój gruczołów piersiowych i laktację;

• zmniejsza wrażliwość macicy na oksytocynę, co pomaga w utrzymaniu ciąży, znosi czynność skurczową macicy. Zmniejsza to ryzyko porodu przedwczesnego;

• obniża poziom glukozy we krwi;

• jest związkiem, z którego płód może produkować mineralokortykosteroidy i glikokortykosteroidy (hormony nadnerczowe wytwarzane przez płód, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu matki i prawidłowym rozwoju płodu);

• działa antyandrogennie (ogranicza produkcję i działanie męskich hormonów płciowych).

Jak przygotować się do badania progesteronu?

Na pobranie krwi do badania należy przyjść do ambulatorium rano. Nie trzeba być na czczo. Przez dobowe wahania stężenia progesteronu wymaga się, by oznaczać je zawsze o tej samej porze.

Krew do badania należy pobrać między 2 a 5 dniem cyklu u kobiet miesiączkujących. Celem monitorowania owulacji krew pobiera się w 12–14 dniu cyklu miesiączkowego, zakładając, że ten trwa 28 dni. W celu oceny fazy lutealnej materiał do badania pobiera się w 21 dniu cyklu. 

Jeśli chodzi o poziom progesteronu u kobiet po menopauzie, u mężczyzn, chłopców i niemiesiączkujących dziewczynek, nie ma zaleceń dotyczących pobrania krwi w konkretnym dniu miesiąca. Warto jednak skonsultować się z ginekologiem lub z endokrynologiem przed wykonaniem badania.

Normy poziomu progesteronu w różnych grupach

U miesiączkujących kobiet stężenie progesteronu jest zmienne. Wynika to z faktu, że progesteron jest produkowany przez ciałko żółte, czyli pozostałość po pękniętym pęcherzyku jajnikowym, z którego uwolniła się komórka jajowa. Jeśli dojdzie do jej zapłodnienia, ciałko żółte dalej produkuje progesteron. Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte przekształca się w ciałko białawe i powoli zanika.

Dla każdego okresu cyklu miesiączkowego są inne normy:

• od 0,057 do 0,893 ng/ml w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego, 

• od 0,121 do 12,0 ng/m w fazie owulacyjnej,

• od 1,83 do 23,9 ng/ml w fazie lutealnej.

Dla każdego trymestru ciąży również wyróżniamy inne zakresy norm:

• od 11,0 do 44,3 ng/ml dla pierwszego trymestru ciąży,

• od 25,4 do 83,3 ng/ml dla drugiego trymestru ciąży, 

• od 58,7 do 214 ng/ml dla trzeciego trymestru ciąży.

Zakres referencyjny norm dla progesteronu u pacjentek po menopauzie jest stały i wynosi od 0,05 do 0,126 ng/ml. U mężczyzn norma dla progesteronu również jest stała i wynosi od 0,2 do 1,38 ng/ml.

Interpretacja i znaczenie wyników poziomu progesteronu

Zbyt wysokie stężenie progesteronu obserwuje się:

• przy torbielach jajników,

• w zespole policystycznych jajników,

• w niewydolności wątroby, 

• w przebiegu guzów jąder, jajników, nadnerczy,

• w ciąży (szczególny wzrost obserwuje się w ciąży mnogiej),

• w zaśniadzie groniastym,

• przy występowaniu objawów takich jak nadwrażliwość i obrzęk piersi, wahania nastroju, zmęczenie i problemy z zaparciami.

Za niski poziom progesteronu może powodować:

• zwiększone ryzyko poronienia i ciąży pozamacicznej,

• zaburzenia w procesie rozwoju i funkcji łożyska,

• ryzyko nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą (rozwijającego się w ciąży), stanu przedrzucawkowego i zaburzeń wzrastania płodu,

• niepłodność,

• wypadanie i przerzedzenie włosów,

• przesuszenie skóry,

• migreny,

• nadmierne napięcie nerwowe.

• Przeczytaj też: Bezpłodność a niepłodność – kiedy możliwa jest ciąża?

Po otrzymaniu wyników najlepiej skonsultować je z lekarzem. W każdym laboratorium normy mogą się lekko od siebie różnić ze względu na różne metody oznaczeń.

• Może zainteresować Cię też temat: Prolaktyna – wskazania do badania, normy, wyniki.

Żeby skonsultować się z lekarzem bez oczekiwania w długich kolejkach czy konieczności uzyskania skierowania, wybierz pakiet prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego, którego ofertę możesz zamówić na Welbi. Od 239 zł miesięcznie zyskasz szybki dostęp do 39 specjalistów, w tym do ginekologa i endokrynologa, blisko 300 różnych badań (w tym laboratoryjnych, obrazowych i czynnościowych, np. USG tarczycy). Dodatkowych kosztów nie będzie generować nawet coroczne badanie profilaktyczne (obejmujące wizytę u ginekologa, badanie cytologiczne i USG piersi lub mammografię), 4 wizyty domowe w roku czy rehabilitacja po złamaniach i zwichnięciach. Sprawdź, co jeszcze zyskasz, wybierając najbardziej rozbudowany pakiet – umów się na rozmowę z konsultantem.