Wady i zalety zastosowania protez acetalowych

Czym jest proteza acetalowa?

Acetal należący do polioksymetylenów jest surowcem termoplastycznym (termoplastyczny polimer) o krystalicznej strukturze. Wyróżniane są dwie grupy acetali:

• homopolimery – choć ich wykorzystanie zwiększa koszt wykonania protezy, to jednak jest ona dzięki temu bardziej wytrzymała (wolniej się ściera),

• kopolimery – jest tańszym rodzajem acetalu, ale też jest mniej wytrzymała, przez co szybciej się ściera.

Jest produktem powstającym w procesie polimeryzacji (łączenia się cząsteczek bez powstawania produktów ubocznych) formaldehydu, czyli aldehydu mrówkowego wykorzystywanego m.in. do utrwalania materiałów histopatologicznych.

Acetal wykorzystywany jest do produkcji protez zębowych zarówno tych częściowych, jak i całkowitych. Jeszcze paręnaście lat temu w większości z nich trzon konstrukcji wytwarzany był ze stopów metali. Obecnie bardzo często wykorzystuje się surowce, które owe metale mogą zastąpić. Wśród nich znajduje się właśnie acetal.

Acetal zaczął być wykorzystywany w protetyce w latach 50. XX w. Pierwsze protezy ruchome zaczęły jednak powstawać dopiero trzy dekady później. Acetal zyskał bardzo dużą popularność, ponieważ pozwolił uniezależnić się od dotychczas koniecznego kompromisu – protetyk, tworząc protezę, musiał wybierać między wytrzymałością wyrobu, a jego estetycznym wyglądem (zwłaszcza przy produkcji protez ruchomych).

Jak wytwarzane są protezy acetalowe?

Bez względu na rodzaj wykorzystywanego przez protetyka acetalu – proces produkcji protezy jest analogiczny:

• żywica acetalowa jest uplastyczniana pod wpływem wysokiego ciśnienia (5–6 barów) i wysokiej temperatury (200–300),

• żywica acetalowa w postaci uplastycznionej zostaje wtłoczona do przygotowanej wcześniej formy,

• gotowa proteza acetalowa wyjmowana jest z formy po usztywnieniu tworzywa.

Jakie są rodzaje protez acetalowych?

Acetal może być wykorzystany do produkcji wielu wyrobów protetycznych, w tym szczególnie:

• protez szkieletowych,

• ruchomych protez częściowych,

• protez natychmiastowych,

• nakładek snap on,

• licówek,

• mostów,

• wkładów koronowo­‍‑korzeniowych,

• utrzymywaczy przestrzeni,

• wkładów i nakładów protetycznych (inlay i onlay).

Jakie są zalety protezy acetalowej?

Obecnie wciąż najczęściej zalecane do wykonania są protezy chromowo-kobaltowe. Niestety nie spełniają standardów estetyki. Dlatego też, aby ukryć metalowe elementy, w protezach ruchomych zaczęto stosować acetal. Jest do tego materiałem transparentnym i pozbawionym widocznych smug. Klamry tych protez obejmują ząb w taki sposób, że nie mają kontaktu z przyzębiem. Niewątpliwie estetyczność wyrobów z tego tworzywa to największy ich atut. Nie znaczy to, że nie ma więcej zalet!

Acetal jest lekki, dzięki czemu również proteza z niego wykonana ma mniejszy ciężar, co wpływa na komfort noszenia. Mimo to wykazuje dużą odporność na ścieranie (wyższe w przypadku homopolimerów niż kompolimerów). Dzięki temu mogą być dłużej użytkowane (także przez osoby zmagające się z bruksizmem).

Aż wreszcie należy wspomnieć o tym, że protezy acetalowe nie są abrazyjne dla kości zęba. To znaczy, że długotrwałe noszenie wyrobu nie przyczynia się do ścierania tkanki – szkliwo pozostaje nienaruszone i nadal spenia swoje funkcje zabezpieczające. Acetal jest surowcem nietoksycznym. Nie wywołuje też alergii, dlatego może być wykorzystywany do produkcji protez dla osób uczulonych na stopy metali (przede wszystkim chrom i kobalt). Warto jednak zachować ostrożność w przypadku osób z alergią na formaldehyd i acetalaldehyd.

Ponadto w nieznacznym tylko stopniu acetal wchłania wodę, co jest korzystne dla zachowania jednolitego i estetycznego koloru protezy wykonanej z tego surowca.

Warto również wspomnieć o odporności acetalu na grzyby Candida (jest ona większa niż w przypadku akrylu). To ważne, ponieważ te właśnie mikroorganizmy odpowiadają za rozwój kandydozy jamy ustnej (np. na skutek niedokładnego czyszczenia protez).

Jakie są wady protezy acetalowej?

Protezy acetalowe wykazują dużą sprężystość. Nie są tak sztywne, jak te chromowo-kobaltowe. Przez to, aby zachować podobną trwałość struktury, muszą być szersze i krótsze. Trudniej przez to utrzymać wymaganą przerwę od dziąsła, aby zapewnić możliwość jego samooczyszczania. Skutkiem tego mogą rozwijać się stany zapalne i powstawać drobne urazy sprzyjające infekcjom.

Mimo dużej odporności acetalu, protezy z niego wykonane nie są tak wytrzymałe, jak te ze stopów metali. W efekcie mogą się wraz z czasem odkształcać. Jednocześnie naprawy są trudne do wykonania, a przez i kosztowne.

Niektórzy protetycy podważają też walor estetyczny protez acetalowych. Nie mają one co prawda widocznych metalowych klamer, ale muszą być szersze, przez co i tak widać je w jamie ustnej.

Choć noszenie protez acetalowych jest wygodne, to ze względu na porowatość surowca na poziomie 0,4 µm – jest ona wyczuwalna po przesunięciu językiem po powierzchni (próg wyczuwalności chropowatej struktury ustalony został na poziomie 0,03 µm).

W przypadku protez częściowych acetal łączony jest z akrylem. Aby zastosować taką protezę zęby, muszą zostać odpowiednio opracowane (wykonuje się m.in. nawiercenia), co skutkuje częstszą koniecznością wstawiania nowych zębów.

Proteza metalowa czy acetalowa – którą wybrać?

Protezy acetalowe są szczególnie korzystne dla osób, które są uczulone na stopy metali. Nie powinny być jednak alternatywą w ogóle dla wyrobów chromowo-kobaltowych, ze względu na ryzyko osiadania, podrażniania dziąseł i przyczyniania się w związku z tym do powstania stanów zapalnych i urazów.

Protezy acetalowe można traktować jako zamiennik metalowych wówczas, gdy mają być przeznaczone wyłącznie do tymczasowego zastosowania.

Warto również wspomnieć, że nie ma możliwości stosowania protez acetalowych u osób pozbawionych całkowicie uzębienia, ponieważ nie utrzymają one stabilnej pozycji.