Przeciwciała anty-tTG – kiedy warto je oznaczyć?

Co warto wiedzieć o celiakii i transglutaminazie tkankowej?

Już na przełomie I i II w. n.e. lekarz Areteusz z Kapadocji głowił się nad przyczyną zespołu niedożywienia z towarzyszącymi biegunkami u zgłaszających się do niego pacjentów. Nie mógł wiedzieć, że przyczyną mógł być gluten zawarty w pszenicy, jęczmieniu i życie. Na to odkrycie trzeba było poczekać do 1952 r.

Celiakia, bo o tym zaburzeniu mowa, to choroba autoimmunologiczna o podłożu genetycznym. W wyniku spożywania glutenu rozwija się przewlekły stan zapalny jelita cienkiego i zanikają kosmki jelitowe, co utrudnia wchłanianie substancji odżywczych z pożywienia. Stąd też rozwijająca się przez lata anemia, niedobory witamin, ciągłe zmęczenie, biegunki, bóle brzucha, a nawet stany depresyjne. 

U osób chorych na celiakię układ immunologiczny reaguje na obecny w pożywieniu gluten. W odpowiedzi powstają:

• przeciwciała przeciw transglutaminazie tkankowej (anty-tTG),

• przeciwciała przeciw deamidowym peptydom gliadyny (anty-DPG),

• przeciwciała przeciw endomysium (anty-EMA).

To owe przeciwciała odpowiadają za uszkodzenie tkanek własnych organizmu – doprowadzają do rozwoju stanu zapalnego i zaniku kosmków jelitowych.

Kiedy warto wykonać oznaczenie przeciwciał anty-tTG?

Na celiakię choruje około 1% populacji. Są to zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Jednak najczęściej zaburzenie jest wykrywane u osób dorosłych. Od momentu wystąpienia pierwszych objawów do rozpoczęcia diagnostyki nieraz mija nawet dekada! Wszystko dlatego, że nie zawsze objawy są wyraźne i bardzo dokuczliwe. 

W przypadku dzieci (powyżej 3. roku życia) wskazaniem do oznaczenia przeciwciał anty-tTG jest celiakia zdiagnozowana u któregoś z członków rodziny (rodziców lub dziadków), a także zaobserwowane objawy, mogących świadczyć o chorobie:

• tłuste stolce o bardzo nieprzyjemnym zapachu,

• wzdęty brzuch,

• powolny przyrost masy ciała,

• anemia.

U dorosłych celiakia ma nierzadko postać utajoną lub skąpoobjawową. Dlatego wskazaniem do oznaczenia przeciwciał anty-tTG są niepozorne objawy, takie jak:

• trudna do wyleczenia anemia, 

• bóle kostne,

• utrzymujące się zmęczenie,

• niskorosłość,

• ubytki szkliwa.

Diagnostyka laboratoryjna jest zalecana przy podejrzeniu nietolerancji glutenu. To nie to samo co celiakia! Choć często objawy nietolerancji glutenu i celiakii są podobne, to wywołują inne skutki. Choroba trzewna jest zaburzeniem autoimmunologicznym doprowadzającym do uszkodzeń błony śluzowej jelita cienkiego, natomiast nietolerancja może mieć postać nadwrażliwości albo alergii na gluten, które nie skutkują jednak zanikiem kosmków jelitowych. 

Oznaczenie przeciwciał anty-tTG jest pomocne w monitorowaniu przestrzegania diety bezglutenowej u osób chorujących na celiakię. Laboratoryjne oznaczenie przeciwciał anty-tTG w klasie IgA pozwala lekarzowi stwierdzić utrzymującą się reakcję obronną organizmu.

Na czym polega oznaczanie przeciwciał anty-tTG?

Oznaczenie anty-tTG z punktu widzenia pacjenta nie różni się niczym od wykonania morfologii – w celu wykonania badania pobierana jest próbka krwi z żyły łokciowej.

Nie musisz być na czczo przed badaniem. Jeśli jednak wykonujesz je, aby dopiero zdiagnozować lub wykluczyć celiakię, gastroenterolog może zalecić Ci, aby nie unikać produktów zawierających gluten przez kilka tygodni przed planowaną diagnostyką. 

W czasie analizy mogą zostać oznaczone wyłącznie przeciwciała anty-tTG w klasie IgA albo także dodatkowo w klasie IgG. Te pierwsze będą świadczyć o trwającym procesie zapalnym, natomiast drugie – o dawnym stanie zapalnym. Jeśli od lat chorujesz na celiakię i stosujesz dietę bezglutenową (sięgasz po pieczywo, przekąski i słodycze bezglutenowe) – w Twojej krwi mogą w ogóle nie być obecne przeciwciała anty-tTG klasy IgA, a będą obecne przeciwciała anty-tTG klasy IgG.

Jak interpretować wynik oznaczania przeciwciał anty-tTG?

Wyniki oznaczenia anty-tTG skonsultuj z gastroenterologiem. Samodzielna interpretacja często prowadzi do błędnych wniosków. 

We krwi osoby zdrowej lub długo stosującej dietę bezglutenową przeciwciała IgA nie powinny być obecne. Warto jednak wiedzieć, że jeśli przyjmujesz leki immunosupresyjne – wynik może być fałszywie negatywny, podobnie jak przy selektywnym niedoborze przeciwciał IgA. W takim wypadku istotne jest odniesienie się do wyniku IgG.

Jeśli poziom przeciwciał anty-tTG klasy IgA jest wysoki, konieczna zwykle jest biopsja jelitowa. Jej celem jest stwierdzenie zaniku kosmków jelitowych. Tylko w przypadku bardzo wysokiego poziomu anty-tTG klasy IgA (dziesięciokrotne przekroczenie normy) zabieg może zostać pominięty. Taki wynik wiąże się bowiem z bardzo dużym prawdopodobieństwem zaawansowanego uszkodzenia błoń śluzowych jelita cienkiego.

Jeśli poziom anty-tTG klasy IgA jest wysoki, ale nie wyższy niż dziesięciokrotność normy – wówczas konieczne jest wykonanie biopsji jelita.