Przerost mięśnia sercowego – objawy, przyczyny i powikłania

Czym jest przerost mięśnia sercowego?

Przerost mięśnia sercowego nie jest odrębną chorobą, a skutkiem lub objawem niektórych chorób przewlekłych, a także stylu życia. Czynniki te, długotrwale oddziałując na serce, w konsekwencji wpływają na zmianę jego budowy. Dochodzi wówczas do patologii serca w postaci przerostu jednej lub obu komór. Według jakich wytycznych stwierdzany jest przerost mięśnia sercowego? Nie ma wyjściowych parametrów określających prawidłową masę serca, gdyż jego rozmiar jest cechą indywidualną, zależną od wieku, płci, ogólnego stanu zdrowia, chorób współistniejących, czynników genetycznych. Dlatego diagnoza wymaga indywidualnej interpretacji z uwzględnieniem objawów i wyników badań. 

Jak objawia się przerost mięśnia sercowego?

Zmieniona struktura mięśnia sercowego przyczynia się do nieprawidłowości w jego pracy w obszarze funkcjonowania zastawek, jak również zaburzeń rytmu serca, w tym migotania przedsionków. U części chorych przerost mięśnia sercowego nie daje żadnych objawów lub schorzenie przybiera postać skąpoobjawową. Wówczas stan przerostu wykrywany jest podczas rutynowego badania EKG lub RTG klatki piersiowej. W takim przypadku diagnozę warto skonsultować z kardiologiem. Wskazaniem do wizyty u specjalisty są również przewlekłe objawy w postaci: uczucia obciążenia organizmu, zwiększonego zapotrzebowania tlenowego, bólu w klatce piersiowej, zaburzeń rytmu serca (również w pozycji spoczynkowej), napadowych duszności, wysiłkowego bólu dławicowego, niewyjaśnionych omdleń, nagłego zatrzymania krążenia.

Przerost mięśnia sercowego – przyczyny

Przerost mięśnia sercowego nie ma jednoznacznej i typowej przyczyny. Powiększenie serca może być zarówno uwarunkowane genetycznie, jak i wystąpić w przebiegu niektórych chorób, m.in. cukrzycy. Najczęstszą przyczyną przerostu mięśnia sercowego jest nieleczone lub niewłaściwie leczone nadciśnienie tętnicze. Anomalia powstaje wówczas jako wieloletni skutek zaniedbań w leczeniu. Przyczyną przerostu serca może być również przewlekła obturacyjna choroba płuc, a nawet przewlekłe zapalenie oskrzeli. Wśród czynników sprzyjających przerostowi mięśnia sercowego wskazuje się również m.in. na: tętniaki aorty, niedokrwienie mięśnia sercowego, zwężenie drogi odpływu lewej komory, nadciśnienie, wady zastawki, ciążę.

Przerost mięśnia sercowego może wynikać z wrodzonych wad serca, np. z niedomykalności zastawek ujść żylnych. Kolejną przyczyną przerostu mięśnia sercowego są choroby endokrynologiczne, w szczególności schorzenia tarczycy o charakterze przewlekłym, np. niedoczynność. Przerost mięśnia sercowego może być również zdiagnozowany jako skutek uprawiania sportu wysiłkowego. Wówczas anomalie w budowie serca powstają jako następstwo długotrwałego wysiłku fizycznego, który doprowadził do przerostu mięśnia. Jednak bardzo często stan przerostu mięśnia sercowego po wysiłku ulega samoistnej regresji, ale tylko pod warunkiem kilkumiesięcznej przerwy od ciężkich treningów.

Diagnostyka przerostu mięśnia sercowego

Diagnostyka przerostu mięśnia sercowego jest złożona, a nad jej przebiegiem czuwa kardiolog. Rozpoznanie opiera się na badaniu EKG (wg kryteriów Sokołowa i Lyona). W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zapisie konieczne jest wykonanie bardziej szczegółowych badań oceniających pracę narządu. Należy do nich m.in. badanie echokardiograficzne (echo serca), które umożliwia najdokładniejszą analizę pracy serca, a ponadto pozwala na wykonanie pomiaru grubości ścian poszczególnych jam narządu. Kolejnym badaniem diagnostyki przerostu mięśnia sercowego jest RTG klatki piersiowej. To badanie pomocne w ocenie wielkości poszczególnych jam serca. 

Powikłania przerostu mięśnia sercowego

Przerost mięśnia sercowego powoduje przewlekłe przeciążenie organu, co może skutkować powikłaniem i rozwojem poważnych chorób. Jednym ze schorzeń prowadzących do przerostu mięśnia sercowego jest kardiomiopatia przerostowa. To rzadka choroba diagnozowana u zaledwie 0,2% populacji [1]. Charakterystyczną cechą schorzenia jest przerost mięśnia sercowego, a szczególnie lewej komory. Patologia obejmuje również asymetryczne zajęcie przegrody międzykomorowej. W obrazie mikroskopowym stwierdzana jest obecność nasilonego włóknienia okołonaczyniowego i licznych ognisk bliznowacenia mięśnia. Choroba uwarunkowana jest genetycznie. W przypadku powiększenia wszystkim jam serca mamy do czynienia z kardiomiopatią rozstrzeniową, schorzeniem o niejasnej przyczynie. Rozwojowi tego powikłania sprzyjają m.in.: nadużywanie alkoholu, zaburzenia hormonalne, niedobory składników mineralnych. Najgroźniejszym powikłaniem przerostu mięśnia sercowego jest niewydolność serca.

Jak leczyć przerost mięśnia sercowego?

Powiększenie komory serca w większości przypadków jest nieodwracalne, gdyż na skutek działania określonych czynników doszło do zmiany budowy narządu. Dobrą wiadomością jest to, że prawidłowa diagnoza i wdrożenie leczenia mogą znacznie zmniejszyć powiększoną komorę. Przerost mięśnia sercowego nie jest chorobą, ale objawem lub skutkiem nieleczonych chorób przewlekłych. Dlatego kluczowe jest znalezienie przyczyny, która doprowadziła do patologii serca i jej leczenie, np. ustabilizowanie choroby tarczycy, unormowanie nadciśnienia. W związku z tym, niezbędna może się okazać konsultacja z innymi specjalistami np. endokrynologiem, hipertensjologiem pulmonologiem. Stosowane przez kardiologa środki farmakologiczne w leczeniu przerostu serca, mają na celu zmniejszenie obciążenia narządu i wyrównanie parametrów jego pracy. W powodzeniu terapii bardzo ważna jest współpraca pacjenta z kardiologiem i ścisłe dostosowywanie się do wszystkich zaleceń, również tych dotyczących modyfikacji stylu życia.