Rak in situ – co to jest? Jakie są metody leczenia?

Czym jest rak in situ?

Rak in situ jest nazywany również rakiem miejscowym, przedinwazyjnym lub nienaciekającym. Oznacza raka, który rozwija się w powierzchownej warstwie nabłonka, ale nie przekracza błony podstawnej, która oddziela nabłonek od tkanki łącznej. Innymi słowy, komórki nabłonkowe wykazują cechy transformacji złośliwej, ale nie mają kontaktu z naczyniami limfatycznymi i krwionośnymi. Tym samym nie dają przerzutów do węzłów chłonnych i narządów odległych. Nie oznacza to, że chorobę można bagatelizować. Nieleczony nowotwór może z czasem przekroczyć błonę podstawną i spowodować spustoszenie w całym organizmie. Mówi się wówczas o raku naciekającym, który może wymagać agresywnego leczenia.

• Przeczytaj także: Czerniak – jak wygląda? Jak go rozpoznać?

Gdzie najczęściej wykrywa się raka in situ?

Rak in situ może dotyczyć różnych narządów – szyjki macicy, piersi, skóry, pęcherza moczowego, a nawet jamy ustnej. Z uwagi na jego nieinwazyjny charakter i niewielką liczbę objawów rozpoznanie choroby często jest trudne. Rak in situ jest najczęściej wykrywany podczas wykonywania badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy (badania cytologicznego) i raka piersi (mammografii). Wczesne wykrycie zmian daje szansę na pełne wyleczenie, dlatego nie rezygnuj z wykonywania badań profilaktycznych.

Szyjka macicy

Częstość występowania przedinwazyjnego raka szyjki macicy, czyli raka gruczołowego in situ (ang. adenocarcinoma in situ, AIS), wciąż rośnie. Średni wiek kobiet, u których jest rozpoznawany, to 35–37 lat. W przypadku niepodjęcia leczenia w ciągu około 5 lat rak przekracza błonę podstawną, czyli staje się rakiem inwazyjnym.

Najczęstszą przyczyną zachorowania na raka szyjki macicy jest zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), w szczególności typami onkogennymi wirusa (HPV-16, HPV-18). Do innych czynników ryzyka należą m.in.:

• rozpoczęcie współżycia seksualnego w młodym wieku,

• kontakty seksualne z wieloma partnerami,

• zaburzenia odporności, m.in. w przebiegu zakażenia HIV czy leczenia immunosupresyjnego,

• palenie papierosów,

• długotrwałe stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych.

Podejrzenie przedinwazyjnego raka szyjki macicy jest wysnuwane na podstawie wyniku badania cytologicznego. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości konieczne jest ponowne zgłoszenie się do ginekologa i wykonanie dodatkowych testów. Badanie kolposkopowe pozwala ocenić nabłonek szyjki macicy w dużym powiększeniu. Podczas jej wykonywania specjalista może również pobrać wycinki do badania histopatologicznego.

Pamiętaj, że ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy możesz zmniejszyć, szczepiąc siebie i swoich bliskich przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego.

Gruczoł sutkowy

Rak przewodowy in situ (ang. ductal carcinoma in situ, DCIS) to rak przedinwazyjny gruczołu sutkowego zlokalizowany w przewodach mlecznych. Od momentu wprowadzenia przesiewowej mammografii rozpoznawalność tego schorzenia znacznie wzrosła.

Znane są niektóre czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi. Na pierwszym miejscu należy tu wymienić mutacje w genach BRCA1 i BRCA2. Ryzyko raka wzrasta również z wiekiem, szczególnie u kobiet stosujących długotrwale terapię hormonalną zawierającą estrogeny. Na raka przewodowego in situ są narażone także pacjentki z wysokim endogennym poziomem estrogenów, m.in. u kobiet:

• u których wcześnie wystąpiła pierwsza miesiączka (menarche);

• u których późno wystąpiła ostatnia miesiączka (menopauza);

• które nigdy nie były w ciąży;

• z nadmierną masą ciała.

Pacjentki z rakiem przewodowym in situ zwykle nie mają żadnych dolegliwości ani wyczuwalnych palpacyjnie zgrubień w piersi. Zmiany są wykrywane najczęściej podczas wykonywanej przesiewowo mammografii i mają postać zwapnień. Diagnoza raka przedinwazyjnego wymaga potwierdzenia w badaniu histopatologicznym, dlatego niezbędne jest wykonanie biopsji zmiany. Konieczna może być także ultrasonografia, która ma m.in. na celu ocenę węzłów chłonnych.

Skóra

Jeżeli na Twojej skórze pojawiła się czerwono-brunatna, nadmiernie rogowaciejąca zmiana, zgłoś się do dermatologa. Być może zmagasz się z rakiem kolczystokomórkowym in situ (ang. squamous cell carcinoma in situ, SCCIS), czyli chorobą Bowena. Ten przedinwazyjny rak skóry powstaje najczęściej w wyniki nadmiernej, wieloletniej ekspozycji na światło słoneczne. Zmiany występują zwykle w okolicy głowy i szyi, czyli w miejscach najbardziej narażonych na działanie promieni słonecznych.

Podobnie jak w przypadku podejrzenia raka podstawnokomórkowego do postawienia rozpoznania raka kolczystokomórkowego skóry niezbędna jest biopsja i badanie histopatologiczne. Dopiero wiedząc, z jaką dokładnie chorobą się zmagasz, lekarz będzie w stanie wybrać najlepsze dla Ciebie leczenie.

Metody leczenia raka przedinwazyjnego

Metody leczenia raka przedinwazyjnego zależą od lokalizacji zmiany i mogą obejmować jej miejscowe usunięcie – chirurgiczne, laserowe, a nawet krioterapię. Bywa, że lekarz zaleca dodatkowo radioterapię, która ma na celu zniszczenie komórek nowotworowych pozostałych potencjalnie po zabiegu.

Leczenie raka przedinwazyjnego szyjki macicy polega na zabiegu konizacji szyjki macicy. W trakcie wykonywanego przez pochwę zabiegu lekarz usuwa chore tkanki z co najmniej 3-milimetrowym marginesem zdrowych tkanek. Procedura trwa zwykle krótko (około 30 minut) i jest przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym.

W przypadku stwierdzenia raka przedinwazyjnego gruczołu sutkowego konieczne jest usunięcie zmiany. Wykonuje się mastektomię (usunięcie piersi) lub operację oszczędzającą pierś, po której pacjentka jest poddawana radioterapii.

Przedinwazyjny rak skóry jest najczęściej usuwany chirurgicznie. Do innych metod leczenia należy miejscowe stosowanie preparatów z 5-fluorouracylem lub imikwimodem oraz terapia fotodynamiczna. Polega ona na wstrzyknięciu do zmiany światłoczułej substancji, a następnie naświetlaniu jej lampami. W efekcie dochodzi do destrukcji komórek w obrębie nowotworu.

Masz nieprawidłowy wynik cytologii lub mammografii? A może na Twojej skórze pojawiła się niepokojąca zmiana? Zgłoś się do lekarza specjalisty! W zależności od Twoich potrzeb może to być ginekolog, dermatolog albo onkolog, czyli specjalista zajmujący się diagnostyką i leczeniem chorób nowotworowych. Pamiętaj, że prędka diagnoza i leczenie są kluczem do szybkiego powrotu do zdrowia!