Co warto wiedzieć o raku szyjki macicy?

Rak szyjki macicy – co to za choroba?

Rak szyjki macicy to nowotwór złośliwy rozwijający się w obrębie szyjki macicy, czyli jej dolnego bieguna. Rak szyjki macicy nie daje bardzo długo żadnych objawów, dlatego tak ważne jest regularne poddawanie się badaniu profilaktycznemu, jakim jest cytologia. Najczęstszym typem raka szyjki macicy jest rak płaskonabłonkowy, który stanowi 80% przypadków i rak gruczołowy w 10% przypadków.

Niemalże 100% przypadków tego nowotworu jest spowodowane infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – ang. human papilloma virus). Rak szyjki macicy wraz z rakiem jajnika, piersi, jelita grubego, płuc i trzonu macicy to najczęściej występujące nowotwory u kobiet w Polsce.

Szyjka macicy jest strukturą, którą można łatwo zbadać za pomocą wziernika ginekologicznego. To znacznie ułatwia diagnostykę. Ginekolog podczas badania ogląda szyjkę macicy, gdyż niektóre zmiany na niej są widoczne nawet gołym okiem. W razie wątpliwego wyniku cytologii czy podejrzenia nieprawidłowości na tarczy szyjki macicy lekarz może obejrzeć ją pod kolposkopem. \urządzenie to pozwala obejrzeć szyjkę macicy w powiększeniu po nałożeniu na nią specjalnych płynów, które pomagają rozróżnić zmiany nieprawidłowe od zdrowej tkanki. 

Trochę statystyki na temat raka szyjki macicy

Według danych NFZ codziennie 10 kobiet w Polsce dowiaduje się o zachorowaniu na raka szyjki macicy. Co roku na ten typ nowotworu zapada pół miliona kobiet na całym świecie. Przerażające, prawda? Warto przyjrzeć się tendencyjności zachorowań. W ciągu ostatnich 20 lat liczba rozpoznawanych nowotworów złośliwych szyjki macicy spadła o 20%, a śmiertelność niemal o 16%. Wprowadzona profilaktyka przyniosła efekty, choć mogłyby być bardziej spektakularne, gdyby więcej kobiet z niej skorzystało.

W 2018 roku, wg obliczeń statystycznych IARC (International Agency for Research on Cancer), na całym świecie rak szyjki macicy był czwartym najczęściej występującym nowotworem u kobiet i czwartą najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworów. W Polsce najczęściej rozpoznaje się ten nowotwór u pacjentek po 60 roku życia. Dlatego niezasadne jest przekonanie kobiet w zaawansowanym wieku o braku konieczności wykonywania cytologii. 

Profilaktyka raka szyjki macicy

Jeżeli zastanawiasz się, jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy, odpowiedź jest prosta – badaj się! Celem badań profilaktycznych jest zapobieganie zachorowania bądź – w profilaktyce wtórnej – rozpoznanie choroby na jej wczesnym etapie. Im mniej zaawansowany jest nowotwór w czasie rozpoznania, tym większe są szanse na jego pełne wyleczenie. 

Cytologia szyjki macicy to procedura diagnostyczna mająca na celu wykrywanie wczesnych zmian nowotworowych w komórkach szyjki macicy. 

• Podczas badania we wzierniku lekarz ginekolog pobiera próbkę komórek z powierzchni szyjki macicy i kanału szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki. Samo pobranie materiału nie jest bolesne, jednak czasami po tej procedurze występuje niewielkie plamienie. Następnie pobrane komórki są umieszczane w płynie transportowym lub na szkiełku mikroskopowym. Po dotarciu do laboratorium komórki szyjki macicy są przygotowywane, barwione i poddawane analizie pod mikroskopem. 

• Są dwa rodzaje tego badania: klasyczna cytologia i płynna LBC. Narodowy Fundusz zdrowia refunduje tylko cytologię klasyczną, jednak za niewielką dopłatą można wykonać LBC. W cytologii płynnej ocenia się wszystkie pobrane z szyjki komórki, ponieważ do laboratorium wysyłana jest cała główka szczoteczki pobierającej. Podczas robienia rozmazu komórek na szkiełku w cytologii klasycznej trafia na nie jedynie 10% komórek. Na podstawie materiału do LBC można oznaczyć zakażenie hrHPV, czyli szczepami wirusa brodawczaka ludzkiego, które najczęściej powodują raka szyjki macicy.

Szczepienia przeciwko HPV znacznie zmniejsza zachorowanie na raka szyjki macicy. Jak wspominałam, wirus brodawczaka ludzkiego jest przyczyną niemal wszystkich raków szyjki macicy! Od tego roku szczepienia przeciwko HPV są refundowane dla dzieci.

• Przeczytaj więcej o szczepieniu przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego.

Przyczyny raka szyjki macicy

Główną i najważniejszą przyczyną raka szyjki macicy jest przetrwała infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Najbardziej onkogennymi są typy 16,18 i 45 i wirusy z grupy A: 31, 33, 52, 58 oraz z grupy B: 35, 39, 51, 56, 59, 66, 68. Zwiększone ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy występuje przez zwiększenie ryzyka zakażenia HPV w przypadku: 

• wczesnego rozpoczęcia życia seksualnego, 

• dużej liczba partnerów seksualnych,

• zakażenie HIV,

• wieloletniej immunosupresji w zapobieganiu odrzucenia przeszczepionych narządów,

• przewlekłego zapalenia pochwy, 

• palenia tytoniu.

Objawy raka szyjki macicy

Wczesne zmiany w szyjce macicy nie dają objawów. Dopiero zaawansowany rak szyjki macicy daje symptomy, jednak nie są one charakterystyczne. Diagnostyka poniższych objawów powinna obejmować diagnostykę raka szyjki macicy:

• krwawienie kontaktowe, czyli po stosunku,

• plamienia międzymiesiączkowe,

• krwiste lub wodniste obfite upławy o przykrym zapachu,

• ból podbrzusza,

• trudności w oddawaniu moczu i stolca.

Jeżeli zauważyłaś u siebie niepokojące zmiany, skonsultuj je z ginekologiem.

Leczenie raka szyjki macicy

Plan leczenia raka szyjki macicy jest ustalany konsyliarnie, przez zespół lekarzy ginekologów onkologów, onkologów i radiologów, indywidualnie dla każdej pacjentki. Konsylium zwołuje się po przeprowadzeniu szczegółowej diagnostyki i ustaleniu stopnia zaawansowania choroby. Bierze się zawsze pod uwagę plany prokreacyjne pacjentki oraz jej oczekiwania.

W przypadku wczesnego rozpoznania raka szyjki macicy lub zmian przednowotworowych czy carcinoma in situ (raka przedinwazyjnego) stosuje się miejscowe wycięcie zmiany metodą elektrokonizacji LEEP (loop electrosurgical excision procedure). Zmienione tkanki szyjki macicy usuwa się za pomocą pętli będącej pod niskim napięciem, a pozyskany materiał bada się histopatologicznie. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. LEEP daje możliwość zajścia w ciążę i urodzenia dzieci w przyszłości.

W leczeniu zaawansowanych postaci raka szyjki macicy proponuje się leczenie objemujące: chemioterapię, radioterapię (teleterapię lub brachyterapię) i leczenie operacyjne przez laparotomię lub laparoskopię, czasami przy użyciu zaawansowanego sprzętu robotycznego w zależności od zaawansowania zmian i doświadczenia operującego.