Rak trzustki – przyczyny, objawy i metody leczenia

Rak trzustki – co to za choroba?

Rak trzustki jest nowotworem złośliwym, wywodzącym się z komórek przewodów trzustkowych. Stanowi około 2% wszystkich raków i odpowiada za 5% zgonów związanych z chorobą nowotworową. Częstość jego występowania wciąż rośnie. U większości pacjentów choroba przez długi czas rozwija się bezobjawowo, co sprawia, że w momencie rozpoznania rak jest już w zaawansowanym stadium. Ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem i jest największe u osób po 70. roku życia.

Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia raka trzustki?

Przyczyny raka trzustki są od wielu lat przedmiotem badań. Dzięki nim udało się określić czynniki ryzyka wystąpienia tej choroby:

• wiek >55 lat – niemal 90% zachorowań dotyczy osób po 55. roku życia, z czego większość znajduje się w przedziale wiekowym 70–80 lat;

• palenie tytoniu – jest uważane za najważniejszy modyfikowalny czynnik ryzyka rozwoju raka trzustki;

• cukrzyca – ryzyko raka trzustki u pacjentów z cukrzycą typu 1. jest 5–10 razy większe niż w populacji ogólnej;

• płeć męska – mężczyźni chorują częściej niż kobiety, szczególnie w krajach rozwiniętych;

• przewlekłe zapalenie trzustki – jest niezależnym czynnikiem ryzyka rozwoju raka trzustki;

• dodatni wywiad rodzinny w kierunku raka trzustki – rak trzustki może mieć podłoże genetyczne, prowadzące do zachorowań u członków jednej rodziny. Znanych jest wiele mutacji zwiększających ryzyko tej choroby, m.in. mutacje w genach: K-RAS, CDKN2A (P16), TP53, SMAD4, BRCA2, BRCA1, STK11 i PRSS1.

Do czynników ryzyka raka trzustki należą także: otyłość, zakażenie Helicobacter pylori, marskość wątroby i narażenie na chemikalia. Związek raka trzustki z piciem alkoholu wciąż pozostaje niejasny. W jednym z badań wykazano, że spożywanie >30 g alkoholu dziennie zwiększa ryzyko wystąpienia tej choroby, podczas gdy inne badania nie wykazały tego związku [1].

Jakie objawy mogą świadczyć o raku trzustki?

Zastanawiasz się, jakie objawy mogą świadczyć o raku trzustki i powinny wzbudzić Twoją czujność? Zgłoś się do lekarza, jeżeli zauważysz:

• żółtaczkę – zażółcenie skóry i twardówek oczu bez towarzyszącego bólu brzucha jest pierwszym objawem raka trzustki nawet u 70% chorych. Pojawia się w wyniku zastoju żółci, spowodowanego uciskiem dróg żółciowych przez guz zlokalizowany w głowie trzustki;

• niezamierzona utrata masy ciała – dotyczy 90% osób z rakiem trzustki. Zmniejszenie masy ciała jest jednym z tzw. objawów alarmowych i może towarzyszyć także innym nowotworom, np. rakowi piersi czy rakowi jasnokomórkowemu;

• ból brzucha – występuje u 75% pacjentów.

Do innych objawów raka trzustki należą: osłabienia, świąd skóry i oddawanie ciemnego moczu. Jeśli zauważysz u siebie lub bliskiej Ci osoby którykolwiek z wymienionych symptomów, zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu, który pokieruje dalszą diagnostyką.

Jakie badania wykonać?

Rozpoznanie raka trzustki jest możliwe jedynie na podstawie badania histopatologicznego lub cytologicznego. Materiał do badania jest pobierany na kilka sposobów:

• podczas endoskopowej ultrasonografii (badania EUS);

• przezskórnie pod kontrolą tomografii komputerowej;

• podczas paracentezy, czyli nakłucia jamy otrzewnej u pacjentów z wodobrzuszem;

• podczas laparoskopii lub klasycznej operacji.

W diagnostyce raka trzustki wykorzystuje się również badania obrazowe (tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny jamy brzusznej i miednicy, PET-CT) i markery nowotworowe (m.in. CA19-9, CEA, CA125). Każdy chory ma wykonane podstawowe badania krwi i RTG klatki piersiowej. U pacjentów z rakiem zlokalizowanym w głowie trzustki endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW) umożliwia lekarzowi ocenę dróg żółciowych, pobranie materiału do badania i wstawienie protezy udrażniającej drogi żółciowe.

• Zyskaj też kompleksową wiedzę na temat raka oskrzeli!

Jakie są możliwości leczenia?

Leczenie pacjentów z rakiem trzustki może obejmować zabieg operacyjny, chemioterapię, radioterapię i postępowanie paliatywne (poprawiające jakość życia). Decyzja o odpowiednim dla danej osoby sposobie leczenia jest podejmowana przez zespół specjalistów na podstawie całokształtu obrazu klinicznego. W jego skład wchodzą chirurdzy, onkolodzy, specjaliści radioterapii onkologicznej, radiolodzy i patolodzy. W ostatnich latach lekarze coraz częściej sięgają też po innowacyjne metody terapeutyczne, takie jak immunoterapia, która moduluje działanie układu odpornościowego.

Resekcja chirurgiczna (operacja Whipple’a, czyli pankreatoduodenektomia – wycięcie głowy trzustki z dwunastnicą) jest jak dotąd jedyną metodą leczenia raka trzustki, która daje szansę na trwałą remisję. Przed operacją chorego poddaje się zwykle chemio- lub radioterapii. U pacjentów, którzy nie kwalifikują się do leczenia operacyjnego, stosuje się chemio- i radioterapię. Ogromne znaczenie, poprawiające komfort życia, ma leczenie paliatywne. Konieczne jest odpowiednie leczenie przeciwbólowe, najlepiej pod kontrolą poradni leczenia bólu.

Rak trzustki – jakie jest rokowanie?

Mimo coraz nowszych metod leczenia onkologicznego rokowanie u pacjentów z rakiem trzustki pozostaje niekorzystne. Tylko 35–45% chorych ze zmianami zlokalizowanymi jedynie w trzustce i leczonych operacyjnie przeżywa 5 lat. W przypadku pacjentów z rozsianą chorobą nowotworową 5 lat przeżywa <5% chorych.

• Sprawdź też, jakie mogą być objawy raka żołądka.