Jakie są rodzaje uzależnień?

Czym są uzależnienia?

Zgodnie z definicją American Psychiatric Association (APA) uzależnienia to kompulsywne zachowania lub używanie danej substancji, charakteryzujące się silnym przymusem. Możliwe jest pojawienie się uzależnienia niemal od wszystkiego, ponieważ jest to związane z wpływem różnych substancji i czynności na układ nagrody w mózgu. Jest to zbiór struktur nerwowych odpowiedzialny za uczucia ekscytacji i błogości. Po pobudzeniu układu nagrody wydzielana jest dopamina, czyli neuroprzekaźnik odpowiedzialny m.in. za motywację do działania i satysfakcję. 

Uzależnienia od substancji psychoaktywnych – typy i przykłady

W przypadku uzależnień od substancji występują trzy różne mechanizmy, a więc uzależnienie fizyczne, psychiczne i społeczne. W przypadku wielu substancji znaczenie ma bowiem nie tylko działanie psychoaktywne, ale także aspekt przyjemnego rytuału oraz presji społecznej. Wszystkie tego typu nałogi cechują się przymusem związanym ze spożywaniem danego środka bez względu na szkody zdrowotne, społeczne i emocjonalne. Do najczęściej występujących uzależnień od substancji należą:

• uzależnienie od alkoholu, czyli alkoholizm, który charakteryzuje się nadużywaniem alkoholu codziennie lub tylko w weekendy oraz (w efekcie) zaniedbywaniem rodziny, dotychczasowych zainteresowań i spraw zawodowych; 

• uzależnienie od narkotyków, czyli narkomania, której najważniejszym objawem jest dążenie do spożywania konkretnej substancji (na przykład amfetaminy czy kokainy) – narkomani zwykle żyją w stanie częściowej euforii, mogą pojawić się u nich omamy, a także pewne symptomy fizyczne (przekrwione i rozszerzone źrenice, drżące dłonie);

• uzależnienie od leków, które ma podobne objawy jak inne nałogi fizyczne – zwykle rozpoczyna się od przyjmowania danego leku z powodu choroby, na przykład na bezsenność, a dopiero później przechodzi w nałóg. 

Po odstawieniu substancji, od której dana osoba jest uzależniona, pojawia się zwykle zespół abstynencyjny, cechujący się m.in. bólami głowy i brzucha, dreszczami, bezsennością  czy brakiem apetytu. 

Uzależnienia behawioralne – rodzaje i przykłady 

Uzależnienia behawioralne odnoszą się do kompulsywnego wykonywania danej czynności. Do tej grupy nałogów należą:

• fonoholizm – uzależnienie od telefonu, smartfona,

• zakupoholizm – nałogowe kupowanie,

• hazard – uzależnienie od gier losowych,

• kompulsywne objadanie się,

• pracoholizm,

• inne, np. uzależnienie od opalania się, ćwiczeń fizycznych lub zabiegów kosmetycznych.

W przypadku uzależnień behawioralnych narasta trudność z kontrolowaniem danych zachowań, pojawia się silne pragnienie rozpoczęcia wykonywania danej czynności, jej kontynuowania i powtarzania. 

Leczenie uzależnień

Każde uzależnienie jest niebezpieczne, ponieważ prowadzi do różnego rodzaju problemów zdrowotnych, społecznych, emocjonalnych i relacyjnych. Zwykle najgorzej postrzegane przez innych ludzi są osoby uzależnione od substancji psychoaktywnych, ponieważ błędnie bywają oceniane jako jednostki słabe, a nie chore. W rzeczywistości każdy nałóg cechuje się brakiem kontroli zachowań, a także niekonstruktywnymi sposobami radzenia sobie z problemami i emocjami. W przypadku leczenia uzależnień najważniejsze jest pojawienie się motywacji do leczenia się i zmian. Zwykle pierwszym krokiem w przypadku uzależnień fizycznych jest detoksykacja, czyli pozbycie się resztek substancji z organizmu i przetrwanie objawów zespołu abstynencyjnego.

Zarówno przy nałogach fizycznych, jak i behawioralnych ogromne znaczenie ma przejście do kolejnej fazy leczenia, czyli psychoterapii. Chodzi tutaj zarówno o terapię indywidualną, jak i grupową. Ten pierwszy rodzaj odnosi się do spotkań twarzą w twarz z terapeutą oraz psychoedukacji. Z kolei terapia grupowa opiera się na rozmowie z innymi osobami uzależnionymi o podobnych problemach i doświadczeniach życiowych, co działa na zasadzie wsparcia oraz wzajemnej inspiracji. W ten sposób możliwe jest wyciszenie symptomów nałogu, chociaż zwykle zajmuje to sporo czasu.