Rozszczep wargi – objawy, sposoby leczenia

Co to jest rozszczep wargi?

Rozszczep wargi to jedna z częściej występujących wad rozwojowych. Powstaje ona na wczesnym etapie rozwoju zarodkowego. Związana jest z nieprawidłowym rozwojem twarzoczaszki. Rozszczep wargi stwierdza się wówczas, gdy struktury podniebienia są zrośnięte, a wargi nie. Wada ta nierzadko współwystępuje z rozszczepem podniebienia. W zależności od skali tej wady wrodzonej specjaliści rozróżniają następujące jej postacie:

• mikrorozszczep to łagodna forma rozszczepu wargi, może mieć postać małego wcięcia w śluzówce wargi lub ciągnąć się po jej wewnętrznej stronie aż do otworu nosowego,

• częściowy lub niekompletny rozszczep wargi, który ujawnia się jako mała przerwa,

• rozszczep kompletny, w którym szczelina rozciąga się aż do nosa.

Rozszczep wargi dotyczy jednej strony (zazwyczaj rozwija się po stronie lewej) lub występuje z dwóch stron (tzw. obustronny rozszczep wargi). 

Rozszczep wargi – przyczyny powstania wady

Rozszczep wargi jest konsekwencją zaburzeń w procesie formowania się podniebienia pierwotnego (w 4.–6. tygodniu rozwoju), a dokładnie wynikiem nieprawidłowego połączenia się kości szczękowej z przyśrodkowym wyrostkiem nosowym. Nie określono dokładnie przyczyn powstania rozszczepu wargi. Specjaliści zwracają uwagę na predyspozycje genetyczne – wada uwarunkowana miałaby być wielogenowo, a jej pojawieniu się sprzyja obciążony wywiad rodzinny, czyli przypadki rozszczepów wśród najbliższych krewnych. Rozszczep wargi współwystępuje nierzadko z innymi zaburzeniami genetycznymi, takimi jak m.in. trisomia chromosomu 13 (zespół Pataua), trisomia chromosomu 18 (zespół Edwardsa). Wśród czynników ryzyka rozszczepu wargi wymienia się również:

• alkoholizm lub nikotynizm matki, 

• niedobór tlenu podczas rozwoju płodowego, 

• narażenie na promieniowanie jonizujące,

• niedobór witamin, zwłaszcza B9 – kwasu foliowego,

• nadmiar witaminy A i E,

• choroby matki podczas ciąży, np. różyczka.

Pielęgnacja dziecka z rozszczepem wargi

Jeśli Twoje dziecko ma rozszczep wargi, to musisz wiedzieć, że wymaga specjalnej pielęgnacji. Zanim dojdzie do usunięcia wady, dziecko powinno być karmione butelką ze smoczkiem specjalistycznym. Nie stosuj smoczków twardych z uwagi na prawdopodobieństwo wystąpienia odleżyn okolicy rozszczepu i przesunięć kości szczęk. Przy częściowym rozszczepie wargi mama może podejmować próby karmienia dziecka piersią. Szczegółowych informacji, jak to robić, udzieli doradca laktacyjny, położna czy lekarz. W przypadku dzieci z rozległym rozszczepem wargi często nie udaje się karmić piersią. Wówczas, aby zapewnić malcowi najlepszy pokarm – mleko mamy – powinno się je ściągać i podawać w butelce. Ze względu na otwarte połączenie jamy nosowej z jamą ustną, niemowlę nie umie prawidłowo ssać, przez co miewa problemy z pobieraniem pokarmu. Należy zwracać uwagę na odpowiednią pozycję w czasie karmienia. Dziecko musisz trzymać prawie pionowo, lekko skośnie. Dzieci z rozszczepem wargi powinny możliwie wcześnie przejść rozszerzanie diety i należy przyzwyczajać je do podawania pokarmów łyżeczką, gdyż długo stosowany smoczek niekorzystnie rozszerzy szczelinę rozszczepu. Na początek najlepsza będzie dieta zupowa.

Poza odpowiednim karmieniem musisz zadbać o prawidłowe układanie dziecka w łóżeczku. Unikaj kładzenia dziecka płasko na wznak. Układaj dziecko na lewym lub prawym boku, z głową nieco wyżej położoną niż tułów. Pozycja ta zapobiega „ulewaniu się” pokarmu oraz sprzyja prawidłowemu ułożeniu kości szczęk i języka. Podczas pielęgnacji dziecka z rozszczepem wargi zwróć uwagę na ochronę przed infekcjami. Ważne jest przestrzeganie zasad higieny rąk osób karmiących dziecko oraz jamy ustnej dziecka i akcesoriów do karmienia. Ze względu na brak pełnego zaspokojenia ssania dziecka przez karmienie piersią często je przytulaj, kołysz, przystawiaj do piersi w sposób nieodżywczy. Te czynności korzystnie wpłyną na dalszy rozwój emocjonalny dziecka. Smoczki uspokajające zazwyczaj nie są zalecane – niekorzystnie wpływają na zgryz oraz przyczyniają się do nieprawidłowej pracy języka. 

Leczenie rozszczepu wargi

Jedynym skutecznym sposobem leczenia rozszczepu wargi jest operacja. Zabieg wykonywany jest w pierwszym roku życia, zazwyczaj po ukończeniu 6 miesięcy. Za wcześnie przeprowadzona operacja zahamuje rozwój środkowych części twarzy i może prowadzić w przyszłości do zaburzeń zgryzu u dziecka. Operacja wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym. Podczas operacji skóra wargi zostaje zszyta (nie pobiera się jej znikąd indziej). Do zamknięcia wargi chirurg plastyk używa istniejących mięśni oraz tkanek wargi i nosa. Może też być poprawiony kształt nosa dziecka. Zakres zabiegu zależy od skali wady. W przypadku jednostronnego częściowego rozszczepu wargi najczęściej przeprowadzana jest jedna operacja. Na tym leczenie dziecka w większości przypadków zostaje zakończone. Przy jednostronnym kompletnym rozszczepie wargi zwykle konieczne jest wykonanie dwóch bądź większej ilości zabiegów operacyjnych. W przypadku obustronnego kompletnego rozszczepu wargi leczenie jest jeszcze bardziej złożone. 

Podczas operacji rozszczepu wargi lekarze starają się wykonać w zależności od potrzeb małego pacjenta:

• wydłużenie wargi w miejscu rozszczepu,

• wydłużenie śluzówki i środkowej części wargi,

• przesunięcie podstawy skrzydełka nosa ku górze, środkowi i przodowi,

• rozwinięcie mięśnia okrężnego ust w pasmo szerokości odpowiadającej wysokości wargi,

• przesunięcie ramienia bocznego chrząstki skrzydełkowej ku środkowi i górze,

• połączenie odpowiadających sobie punktów anatomicznych po obu stronach wargi.

Po leczeniu operacyjnym niekiedy konieczna jest terapia logopedyczna, stomatologiczna, psychologiczna lub innego specjalisty.