Co to jest rumień? Kiedy powstaje, jak się objawia i jak go leczyć?

Co to jest rumień?

Rumień na skórze (łac. erythema) nie jest chorobą dermatologiczną samą w sobie, lecz objawem wskazującym na nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu. Powstaje w wyniku rozszerzenia powierzchniowych naczyń krwionośnych. Ma postać lokalnego zaczerwienienia o różnym nasileniu. Niekiedy jest to delikatne zaróżowienie, innym razem przybiera formę brązowych nieregularnych plam. 

Wygląd rumienia jest zależny od wielu czynników, w tym od przyczyny jego powstania. Wyróżnić należy tu:

• choroby tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym,

• stosowanie niektórych leków (m.in. antybiotyków),

• boreliozę,

• stany zapalne spowodowane m.in. urazem bądź przerwaniem ciągłości skóry,

• alergiczne kontaktowe zapalenie skóry.

Dość często zdarza się, że za rumień odpowiedzialne są poparzenia promieniowaniem słonecznym UVB i odparzenie skóry (wówczas mamy do czynienia z rumieniem pieluszkowym).

Rumień guzowaty

Rumień guzowaty (łac. erythema nodosum) to rodzaj stanu zapalnego rozwijającego się w tkance podskórnej. Zmiany w postaci guzków pojawiają się przede wszystkim na przednich podudziach. Jeśli więc zauważysz rumień na nodze i będzie miał on grudkowatą strukturę, na dodatek bolesną w dotyku i wyraźnie cieplejszą od tych części ciała, które nie są objęte zmianą – możesz podejrzewać, że to erythema nodosum. Grudki mogą mieć bardzo zróżnicowaną wielkość, jednak zazwyczaj są niewielkie. Kolor również nie jest przez cały czas jednorodny. Początkowo bywa intensywnie czerwony, następnie brunatny, aż wreszcie żółty. Rumień guzowaty znika w ciągu ok. sześciu tygodni od pojawienia się i nie pozostawia po sobie śladów w postaci blizn czy martwicy, jednak może pozostawić utrzymujące się przez kilka tygodni przebarwienia.

U większości chorych lekarze nie są w stanie precyzyjnie określić pierwotnej przyczyny powstania rumienia guzowatego. Najczęściej wymienia się jednak choroby wywołane przez wirusy, bakterie, ale i grzyby czy pierwotniaki. Może być to także skutek uboczny terapii hormonalnej. 

Rumień guzowaty może być też powiązany z rozwijającymi się poważnymi schorzeniami, takimi jak choroby zapalne jelit, nowotwory czy sarkoidoza. Z tej przyczyny nie należy bagatelizować tego objawu. By wykluczyć lub potwierdzić poważne zaburzenia objawiające się rumieniem guzowatym, lekarz zwykle zleca wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych (m.in. morfologii, CRP, ASPAT, ALAT) i diagnostyki obrazowej (m.in. RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej). Dopiero po analizie otrzymanych wyników może zdecydować o wdrożeniu odpowiedniego leczenia choroby podstawowej.

Rumień wielopostaciowy

Rumień wielopostaciowy (łac. erythema multiforme) to zespół nieprawidłowości o charakterze dermatologicznym. Objawia się występowaniem pęcherzy i zaczerwienionych obrzęków na skórze kończyn oraz na błonach śluzowych jamy ustnej. Zwykle zmiany skórne mogą powstać w wyniku reakcji układu odpornościowego na przyjmowane leki. Niekiedy jest to także objaw zakażenia bakteryjnego lub wirusowego. 

Łagodna postać rumienia wielopostaciowego nie wymaga pilnej interwencji medycznej. Objawy ustępują samoistnie w przeciągu niespełna dwóch tygodni, pozostawiając po sobie ślady w postaci przebarwień na skórze. Inaczej jest w przypadku ciężkiej postaci tej nieprawidłowości. Mowa tu o zespole Stevensa i Johnsona (SJS) oraz zespole Lyella (zespół toksycznej nekrolizy naskórka, zwany również TEN). Obie reakcje skórne mają charakter nagły i stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia. O jakich zmianach mowa? W obu przypadkach pojawiają się pęcherze na skórze i na błonach śluzowych. Mogą przekształcać się w nadżerki lub skrzepy, co ma miejsce przy zespole Stevensa-Johnsona, lub doprowadzać do oddzielania się naskórka od skóry, jak jest w zespole Lyella. 

U większości chorych za rozwinięcie się ciężkiej postaci rumienia wielopostaciowego odpowiadają przyjmowane leki (głównie sulfonamidy i antybiotyki). W przypadku zdiagnozowania tej postaci leczenie odbywa się wyłącznie w szpitalu.

Rumień wędrujący

Rumień wędrujący (łac. erythema migrans), nazywany niekiedy błędnie rumieniem wędrownym, jest objawem związanym z boreliozą. U ok. 60% zakażonych pojawia się do 30 dni od ukąszenia przez kleszcza będącego nosicielem krętków Borrelia burgdorferi. 

Jak wygląda rumień wędrujący? Ma postać plamki lub grudki jaśniejszej w centrum (tzw. bull’s eye). Zmiana pojawia się w miejscu ukąszenia. Rumieniowi wędrującemu mogą towarzyszyć: gorączka, bóle głowy i bóle mięśniowo-stawowe.

Objaw ustępuje samoistnie w ciągu czterech tygodni bez względu na to, czy rozpocznie się leczenie boreliozy. Zniknięcie rumienia nie oznacza jednak, że choroba również zniknie. By ją wyleczyć, konieczne jest wdrożenie odpowiednich leków, dostosowanych do stadium choroby. Na etapie występowania rumienia wędrującego zaleca się amoksycylinę, doksycyklinę i cefuroksym.

Rumień alergiczny przy alergicznym kontaktowym zapaleniu skóry

Rumień alergiczny może pojawić się na skórze, gdy oddziaływanie czynnika uczulającego przekroczy próg tolerancji układu immunologicznego. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (ACD) może mieć postać ostrą lub przewlekłą. W pierwszym przypadku pojawiają się pęcherze i grudki, które tworzą nieregularne ogniska. W przypadku przewlekłego rumienia alergicznego zaczerwienienie może być mniej wyraźne, jak w ostrym przebiegu. Rumień może się ponadto łuszczyć. Nierzadko towarzyszy temu poletkowanie skóry, czyli nasilenie jej rysunku, w efekcie czego sprawia ona wrażenia, jakby została znacznie powiększona.

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry najczęściej wywołują metale (m.in. nikiel, pallad, kobalt, chrom), środki konserwujące (m.in. uwalniacze formaldehydu) oraz substancje zapachowe. W celu zdiagnozowania przyczyny wystąpienia rumienia alergicznego lekarz może zlecić wykonanie testu płatkowego. Po rozpoznaniu czynnika uczulającego przechodzi się do leczenia. Specjalista zaleci stosowanie miejscowe glikokortykosteroidów, których zadaniem jest łagodzenie stanów zapalnych oraz działanie immunosupresyjne. Jeśli środki te nie będą skuteczne, może być konieczna fototerapia UVB lub fotochemoterapia PUVA.

Rumień na dłoniach

Rumień dłoniowy (łac. erythema palmarum) to zaczerwienienie pojawiające się na skórze dłoni. Rumień tego typu często towarzyszy innym dolegliwościom. Objaw ten mogą zaobserwować u siebie osoby chorujące na reumatoidalne zapalenie stawów, z zaburzoną pracą tarczycy czy borykające się z atopowym i łuszczycowym zapaleniem skóry.

Rumień zakaźny u dzieci

Rumień zakaźny, zwany również piątą chorobą, wywoływany jest przez parwowirusa B19 przenoszonego drogą kropelkową. U dorosłych przebiega zwykle bezobjawowo. U dzieci natomiast pojawiają się charakterystyczne symptomy, w tym rumień na twarzy. Wysypka ma sinoczerwony kolor i obejmuje wyłącznie policzki – nos i broda pozostają wolne od zmian. Rumień może utrzymywać się nawet przez dwa tygodnie i nasilać wraz ze wzrostem temperatury. Czasem towarzyszy mu nieznaczne podwyższenie temperatury i ból drobnych stawów. 

Objawy występują przede wszystkim u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Starsze dzieci i dorośli mogą przechodzić chorobę bezobjawowo. Jest to szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży. W skrajnych przypadkach z powodu zakażenia dochodzi nawet do poronienia.

Jak leczyć rumień zakaźny? Nie stosuje się leków działających przyczynowo, dlatego wskazane jest odizolowanie osoby chorej, aby nie roznosiła parwowirusa B19. W przypadku ciężarnej, która miała kontakt z chorym, konieczna jest konsultacja z ginekologiem, aby wykonać kontrolne badania mające na celu określenie dobrostanu płodu.

Rumień nagły u dzieci

Rumień nagły, zwany również trzydniówką albo choroba szóstą, jest wywołany zakażeniem wirusem HHV6 i HHV7. Choroba występuje zwykle u dzieci do drugiego roku życia, jednak rzadko pojawia się w pierwszych dwóch miesiącach życia (ze względu na odporność od matki). Tzw. rumień noworodkowy nie jest więc trzydniówką, lecz zwykłą reakcją delikatnej skóry na czynniki drażniące. 

Typowym objawem rumienia nagłego u dzieci jest wysoka gorączka (nawet 40℃), która utrzymuje się średnio przez trzy dni (stąd nazwa „trzydniówka”), po czym ustępuje samoistnie. W jej miejsce pojawia się drobna różowa wysypka obejmująca tułów.

Leczenie ogranicza się zwykle do podawania leków przeciwgorączkowych. Jeśli jednak temperatura nie spada po upływie trzech dni, dziecko nie reaguje na podawane leki albo pojawią się drgawki – konieczny jest kontakt z lekarzem, który wskaże właściwe postępowanie.