RZS – przyczyny, objawy, leczenie

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – co to takiego?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła choroba zapalna, która atakuje stawy i inne narządy. Jest to schorzenie autoimmunologiczne, co w praktyce oznacza, że układ odpornościowy organizmu atakuje swoje własne, zdrowe tkanki (np. znajdujące się w torebce stawowej), błędnie rozpoznając je jako obce. W przypadku RZS, “atak” ten staje się przyczyną stanu zapalnego w stawach i innych narządach.

Dokładny mechanizm, który prowadzi do rozwoju RZS, nie jest do końca poznany. Uważa się, że jest to kombinacja czynników genetycznych i środowiskowych. Problem dotyczy ok. 0,9% polskiej populacji, ale liczba ta może być większa, ponieważ osoby z łagodnymi objawami choroby często nie zgłaszają się do lekarza, a samo schorzenie może powodować pewne trudności diagnostyczne. Problem dotyczy przede wszystkim osób w przedziale wiekowym 40–60 lat. 

RZS nie jest tym samym co zwyrodnienie stawów. To drugie dotyczy zużycia chrząstki stawowej w konkretnej partii ciała, nie daje objawów ogólnych i nie rzutuje na inne narządy organizmu.

Przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów

Przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów są wciąż nie do końca zbadane. Jednak istnieje kilka czynników, które mogą wpływać na rozwój tej choroby. Dużą rolę odgrywa tutaj genetyka, co oznacza, że człowiek może mieć dziedziczne predyspozycje do wystąpienia RZS (posiadanie genu HLA-DR4). Jeśli w Twojej rodzinie pojawiały się już przypadki chorób reumatycznych, Ty również możesz znajdować się w grupie podwyższonego ryzyka. 

Niektóre czynniki środowiskowe, takie jak infekcje wirusowe i bakteryjne, mogą prowokować rozwój reumatoidalnego zapalenia stawów, w szczególności u osób, które mają predyspozycje genetyczne. Rozwojowi RZS sprzyja również palenie papierosów.

Szacuje się, że kobiety są bardziej narażone na wystąpienie reumatoidalnego zapalenia stawów, więc hormony płciowe również mogą przyczyniać się do rozwoju choroby. 

Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów

Wczesnym objawem RZS jest zazwyczaj ból i sztywność stawów. Najczęściej dotyczy to dłoni, nadgarstków, stawów śródstopno-palcowych i stawów kolanowych, które jako pierwsze ulegają zmianom. 

Wśród głównych symptomów choroby należy występują:

• ból – dolegliwości bólowe dotyczące stawów to najbardziej charakterystyczny objaw RZS. Ból może być odczuwany jako tępy, pulsujący lub palący. Niektórzy określają go również jako “strzelające stawy”;

• obrzęk – stawy dotknięte chorobą często stają się obrzęknięte. Obrzęk powoduje dyskomfort i utrudnia ruch;

• sztywność – poranne zesztywnienie stawów jest częstym objawem RZS. Chorzy mogą odczuwać sztywność nawet przez kilka godzin po przebudzeniu;

• zaczerwienienie – zmiany zapalne mogą prowadzić do zaczerwienienia skóry wokół stawów;

• ograniczona ruchomość – w miarę postępu choroby, stawy tracą swoją elastyczność, a ich ruchomość staje się ograniczona. Osoba chora ma coraz większe trudności z wykonywaniem codziennych obowiązków;

• zmęczenie – nie dotyczy ono wyłącznie stawów. Osoby cierpiące na RZS często odczuwają ogólne, chroniczne zmęczenie. Czasem wynika ono ze złej jakości snu, które pogarsza się wraz z nasileniem dolegliwości bólowych.

Diagnoza reumatoidalnego zapalenia stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) diagnozuje się na podstawie objawów, badania fizykalnego, badań laboratoryjnych i obrazowych. Jest to wieloetapowy proces w ramach którego lekarz może zlecić:

1. Badanie krwi, które może wykazać obecność czynnika reumatoidalnego (RF) i przeciwciał przeciw ACPA, które są zwykle obecne u osób z RZS. Obecność czynnika reumatoidalnego w stężeniu powyżej 40 IU/ml (jednostka międzynarodowa na mililitr) to punkt wyjścia dla poszerzonej diagnostyki [6];

2. Badania obrazowe, czyli RTG, ultrasonografia (USG) lub rezonans magnetyczny stawów mogą być wykonane w celu oceny stanu stawów i wykluczenia innych chorób;

3. Badanie płynu stawowego – pobranie próbki płynu stawowego z konkretnego miejsca może pomóc w rozpoznaniu stanu zapalnego, wykluczeniu zakażenia i potwierdzeniu diagnozy RZS. 

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów ma na celu zmniejszenie bólu, stanu zapalnego oraz zahamowanie postępu choroby. Dostępne metody można stosować zarówno indywidualnie, jak i w różnych kombinacjach. Najpopularniejszym środkiem są leki przeciwzapalne, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które mogą pomóc w zmniejszeniu bólu i stanu zapalnego w stawach. Z kolei leki modyfikujące przebieg choroby (DMARD) są stosowane w celu zatrzymania postępu choroby i zmniejszenia uszkodzenia stawów. Mogą być stosowane zarówno doustnie, jak i za pomocą zastrzyków. Leki biologiczne takie jak inhibitory TNF alfa, są stosowane w leczeniu ciężkich przypadków RZS, które nie reagują na inne metody leczenia. 

Cennym uzupełnieniem dla leczenia farmakologicznego będzie fizjoterapia, która może pomóc w poprawie ruchomości stawów, zwiększeniu siły mięśniowej i zmniejszeniu dyskomfortu. Zmiany w stylu życia – zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna i unikanie czynników ryzyka – mogą również przynieść ulgę.

• Sprawdź też, jakie zioła na stawy są najlepsze.

RZS – do jakiego lekarza się udać?

W przypadku zapalenia stawów możliwe jest leczenie domowe, jednak podejrzenie RZS wymaga konsultacji lekarza specjalisty. W tym przypadku będzie to reumatolog.