Sarkopenia – przyczyny, objawy, leczenie

Sarkopenia – czym jest?

Sarkopenia jest schorzeniem, które prowadzi do utraty masy mięśniowej oraz osłabienia funkcji mięśni szkieletowych (np. zaburzenia napięcia mięśniowego). O tej chorobie pisano już w latach 70. ubiegłego stulecia, a w 1988 r. termin sarkopenia po raz pierwszy pojawił się w literaturze medycznej. Twórcą pierwszych opracowań na ten temat był Irwin Rosenberg, amerykański profesor medycyny specjalizujący się również w tematyce żywienia. Zauważono również związek między sarkopenią a wiekiem. Przypadłość ta – nie licząc rzadkich przypadków zachorowań u ludzi młodych – rozwija się wraz z wiekiem i dotyczy przede wszystkim seniorów po ukończeniu 60. roku życia. Od 2016 r. sarkopenia ma swoje miejsce w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10-MC.

Sarkopenia pierwotna i wtórna

W literaturze medycznej spotkasz podział sarkopenii na dwa główne rodzaje: pierwotną i wtórną.

1. Sarkopenia pierwotna występuje w przypadku utraty masy mięśniowej związaną jedynie z procesem starzenia się organizmu. Jest to naturalny proces, który występuje u większości osób w starszym wieku. 

2. Sarkopenia wtórna natomiast jest stwierdzana, gdy – oprócz wieku – istnieją jeszcze inne czynniki, które przyczyniają się do utraty masy mięśniowej. Mogą to być m.in. spadek aktywności fizycznej, niedożywienie, cukrzyca, niewydolność serca, przewlekła obturacyjna choroba płuc oraz wiele innych schorzeń.

W przypadku sarkopenii wtórnej często występują również inne stany, które są mocno skorelowane z tym schorzeniem. Należą do nich m.in. kacheksja, zespół słabości, niedożywienie w wieku podeszłym oraz otyłość sarkopeniczna. Kacheksja to stan wyniszczenia organizmu spowodowany chorobą lub zażywaniem szkodliwych substancji; zespół słabości objawia się pogorszeniem funkcjonowania narządów wewnętrznych oraz zmniejszeniem odporności na stres; niedożywienie w wieku podeszłym jest częstym zjawiskiem i może przyczyniać się do utraty masy mięśniowej; otyłość sarkopeniczna to stan, w którym mimo prawidłowej masy ciała występuje osłabienie mięśni.

Jakie są objawy sarkopenii?

Wśród głównych objawów sarkopenii występują:

• Słabość mięśni – osoby z sarkopenią mogą mieć trudności z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak wchodzenie po schodach, noszenie siatek czy wstawanie z krzesła;

• Szybka męczliwość – nawet niewielki wysiłek fizyczny może powodować zmęczenie;

• Utrata masy mięśniowej – Mięśnie stają się mniejsze, a zamiast nich bardziej widoczne stają się kości.

• Trudności z utrzymaniem równowagi – zwiększone ryzyko wystąpienia zawrotów głowy i upadków;

• Zmniejszona wydolność fizyczna – osoby z sarkopenią mają mniej siły i wytrzymałości.

• Zobaczy także, czym jest przykurcz dupuytrena – jak wygląda diagnostyka i leczenie tej przypadłości. 

Sarkopenia – przyczyny

Głównym czynnikiem, który predysponuje do utraty masy mięśniowej jest wiek. Wraz z upływem lat organizm stopniowo traci zdolność do utrzymania masy mięśniowej, co prowadzi do rozwoju sarkopenii. Na rozwój schorzenia może wpływać również poziom aktywności fizycznej – u osób wysportowanych ryzyko jest znacznie mniejsze niż u ludzi, którzy nie zapewniają sobie regularnej dawki ruchu.

Do utraty masy mięśniowej i rozwoju sarkopenii mogą przyczyniać się również inne choroby. Należą do nich m.in. nowotwory, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) oraz inne schorzenia przewlekłe. W przypadku chorób nowotworowych, proces starzenia organizmu może prowadzić do utraty beztłuszczowej masy ciała i zastąpienia jej tkanką tłuszczową. Taki stan nazywany jest otyłością sarkopeniczną.

Do osłabienia mięśni prowadzi również niedożywienie, wyniszczenie organizmu spowodowane np. zażywaniem leków lub innych substancji, które mają negatywny wpływ na organizm.

Choroba może dotyczyć także osób młodych, choć dzieje się to dość rzadko. W ich przypadku przyczyną są choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca, choroby autoimmunologiczne), niedożywienie, zażywanie niektórych leków (np. sterydów) czy też nadużywanie alkoholu i papierosów. Oprócz tego do wcześniejszego rozwoju sarkopenii mogą predysponować czynniki genetyczne. 

Sarkopenia – jak wygląda leczenie?

Sarkopenia nie jest na szczęście tak poważną chorobą jak rdzeniowy zanik mięśni, więc istnieje wiele sposobów, aby zahamować jej postęp. Leczenie sarkopenii polega głównie na przywracaniu funkcji tkanki mięśniowej. Jedną z najważniejszych metod jest regularna aktywność fizyczna, zwłaszcza trening siłowy i oporowy. Ćwiczenia te pomagają wzmocnić mięśnie, poprawić siłę oraz wytrzymałość organizmu. Ważne jest również odpowiednia dieta, bogata w białko, które buduje masę mięśniową oraz witaminy i minerały, które także są niezbędne do prawidłowego rozwoju mięśni.

Podobnie jak w przypadku terapii rozstępu mięśni prostych brzucha, ważne jest wypracowanie właściwych nawyków ruchowych. Największą rolę odgrywa tutaj regularne wykonywanie ćwiczeń oraz aktywność fizyczna, która jest traktowana jako konieczna rutyna prozdrowotna. 

W niektórych przypadkach – gdy utrata masy mięśniowej jest bardzo zaawansowana lub występują inne powikłania – może być konieczne zastosowanie farmakoterapii. Istnieją różne leki, które mogą pomóc w przywróceniu masy mięśniowej oraz poprawie funkcji mięśni szkieletowych. Warto jednak pamiętać, że każdy przypadek sarkopenii jest inny i o doborze najlepszych środków zaradczych zawsze powinien decydować lekarz. 

Zapobieganie utracie masy mięśniowej u osób starszych

Aby zapobiegać utracie masy mięśniowej u osób starszych, ważne są ćwiczenia siłowe i oporowe szczególnie. Pomagają one budować masę mięśniową i będą skuteczne tylko wtedy, gdy zostaną dostosowane do wieku. 

Ważnym elementem profilaktyki jest także unikanie czynników ryzyka, takich jak palenie papierosów, nadmierna konsumpcja alkoholu oraz niezdrowa dieta.

• Zobacz także, jakie są objawy tężyczki.

Sarkopenia – do jakiego lekarza?

W celu zapobiegania dalszej utracie masy mięśniowej i rozwojowi sarkopenii, warto skonsultować się z lekarzem. W pierwszej kolejności udaj się do internisty. W diagnozowaniu i leczeniu schorzenia pomogą również inni specjaliści, a wśród nich: geriatra, fizjoterapeuta, dietetyk.