Schizofrenia katatoniczna – jakie ma postacie?

Czym jest schizofrenia katatoniczna i jakie przyjmuje formy?

Schizofrenia katatoniczna to choroba psychiczna o zróżnicowanej etiologii, której głównym objawem są zaburzenia ekspresji. Mogą ono przybierać dwie różne formy:

• Hipokinetyczną – w tym przypadku dochodzi do zahamowania ruchowego. Chory zastyga w określonej pozie. Utrwalaniu może ulec nie tylko postawa ciała, ale również mimika czy gestykulacja. W efekcie reakcje pacjenta są dalece nieadekwatne i budzą lęk otoczenia. Jak wygląda atak schizofrenii hipokinetycznej w praktyce? Jednostka jednocześnie śmieje się i złości. Jedna połowa jej twarzy wyraża radość i rozbawienie, druga natomiast nieruchomieje w wyrazie gniewu. Osoba ze schizofrenią hipokinetyczną może również zachowywać się niczym posąg. Trwać przez wiele godzin w jednej, dziwacznej pozycji z niewzruszonym wyrazem twarzy. W tym stanie jednostka nie reaguje na żadne bodźce docierające z zewnątrz. Nie odpowiada na zadawane pytania. Nie wykonuje wydawanych poleceń. Nie odczuwa też potrzeb fizjologicznych. Nie przyjmuje pokarmów ani płynów. Gdy zmusza się ją do podjęcia aktywności, na przykład jedzenia czy picia, stawia czynny opór. Dlatego nierzadko konieczne staje się karmienie pacjenta za pomocą sondy.

• Hiperkinetyczną – chory jest nadmiernie pobudzony. Wyładowuje swoje emocje poprzez powtarzanie bezcelowych aktywności, na przykład robienie grymasów twarzy, wykonywanie określonych ruchów czy powtarzanie pewnych słów lub całych wyrażeń. W skrajnych przypadkach podniecenie może przejść w szał katatoniczny. Czym charakteryzuje się przywołany stan? Jednostka nierzadko miota się, krzyczy, wydaje przeraźliwe dźwięki. W ten sposób daje upust swoimemocjom, głównie lękom lub ekstazie. Wypowiada lub wyśpiewuje różne zlepki niepowiązanych ze sobą słów. Warto zwrócić uwagę na fakt, że osoba cierpiąca na schizofrenię hiperkinetyczną wykazuje się często bardzo dużą siłą, przez co niezwykle trudno ją obezwładnić. Jednostka za wszelką cenę dąży do odzyskania wolności i ucieczki. Nie ma jednak żadnego wyraźnego celu. Chce po prostu biec przed siebie jak najdalej od otoczenia. Pacjent w fazie osłupienia, podobnie jak chorzy doświadczający zahamowania ruchowego, wymaga sztucznego żywienia. 

Nie do końca wiadomo, co wywołuje wspomniane zaburzenia. Przeprowadzone badania dowodzą, że występowanie prezentowanego schorzenia warunkują czynniki genetyczne i środowiskowe. 

Obraz kliniczny schizofrenii katatonicznej

Warto zwrócić uwagę na fakt, że obraz kliniczny opisywanej jednostki chorobowej często jest niejednorodny. Okresy nadmiernego pobudzenia niejednokrotnie przeplatają się z fazami osłupienia. Co więcej, objawy schizofrenii katatonicznej mogą mieć różne nasilenie. Nierzadko zaburzenia ekspresji przybierają fragmentaryczny charakter i obejmują tylko niektóre części ciała, na przykład aparat mowy lub ręce. Symptomem schorzenia często bywa więc mutyzm czy hipomimia. Co kryje się pod przywołanymi pojęciami? Pierwsze z nich oznacza niemożność podjęcia komunikacji werbalnej, choć ośrodki mowy nie są w żaden sposób uszkodzone, drugie zaś zubożenie mimiki twarzy.

Warto w tym miejscu podkreślić, że skrajne stany osłupienia bądź pobudzenia zdarzają się dość rzadko. Zdecydowanie częściej pacjenci doświadczają stanów subkatatonicznych, czyli katatonii hipokinetycznej lub hiperkinetycznej o łagodniejszym przebiegu. W tym przypadku objawy nie są już tak nasilone. Pacjenci mają zwykle dość ograniczone i spowolnione ruchy. Nie odzywają się zbyt często, a ich wypowiedzi zwykle sprowadzają się do krótkich, dość lakonicznych sformułowań. Mówią cichym głosem. Na ogół rezygnują z podejmowania aktywności. Wyglądają godzinami przez okno, leżą w łóżku albo spacerują bez celu tam i z powrotem.

W schizofrenii katatonicznej występuje więcej zaburzeń endokrynno-wegetatywnych niż w innych postaciach opisywanego schorzenia. Pojawiają się na przykład: rozszerzenie źrenic, wzmożony łojotok, zatrzymanie cyklu miesiączkowego, a także zaburzenia snu i łaknienia. W przebiegu choroby niekiedy można zaobserwować również omamy oraz urojenia.

Diagnostyka i leczenie schizofrenii katatonicznej

Zdiagnozowanie schizofrenii katatonicznej może sprawiać pewne trudności. Można ją łatwo pomylić z chorobą afektywną dwubiegunową. Ustalenie właściwego rozpoznania jest możliwe po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu zarówno z samym chorym, jak i jego otoczeniem. Nierzadko konieczne staje się również wykonanie specjalistycznych badań na obecność toksyn w organizmie.

Kuracja schizofrenii katatonicznej opiera się przede wszystkim na podawaniu neuroleptyków, a także, jeśli zachodzi taka konieczność, środków uspokajających oraz anksjolitycznych wykorzystywanych w terapii napadów lękowych i zaburzeń nerwicowych. Ważną rolę w leczeniu przedstawionej jednostki chorobowej zajmuje również psychoterapia. Połączenie obu wyżej wymienionych metod przynosi bardzo dobre rezultaty.