Skurcze - rodzaje, przyczyny, sposoby leczenia

Czym są skurcze?

Skurcze mięśni to częsta i bolesna dolegliwość, która może pojawić się u każdego. Najczęściej doświadczamy ich nagle, w najmniej oczekiwanych momentach, zwłaszcza w środku nocy. Ryzyko dolegliwych skurczów rośnie wraz z wiekiem. Występuje także u osób bardzo aktywnych fizycznie, na skutek źle przeprowadzonego lub zbyt intensywnego treningu. Bez wątpienia jest to problem, który w dużym stopniu utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Skurcze mięśni odbywają się poza naszą świadomością, tzn. w sposób autonomiczny. Dochodzi wówczas do gwałtownego skrócenia włókna, które przez pewien czas utrzymuje się w stanie napięcia. Takie zjawisko powoduje ostry ból i znaczne ograniczenie ruchomości w danym obszarze ciała. Skurcze ud, łydek czy też podbrzusza różnią się między sobą częstotliwością występowania, stopniem intensywności bólu, czasem utrzymywania się, co może świadczyć o poważnych zaburzeniach.

Polecamy

---

Telemedycyna

Do jakiego lekarza udać się z częstymi skurczami mięśni?

Skurcze mięśni są bardzo częstą przypadłością i zwykle nie wzbudzają powodów do obaw. Może je wywołać nadmierny wysiłek fizyczny, odwodnienie czy stres. Problem jednak pojawia się wtedy, kiedy nawracają i występują często, utrudniając uprawianie sportu, spacery czy wykonywanie codziennych czynności. W takim wypadku warto zgłosić się do specjalisty, aby zgłębić problem. Jaki lekarz rozpozna i wyleczy skurcze mięśni?

Redakcja08.12.2021

Skurcze mięśni dzieli się na kilka rodzajów:

• izometryczne - przebiegają z przyrastaniem napięcia mięśniowego przy zachowaniu takiej samej jego długości, mięśnie wykonują wówczas wyłącznie pracę statyczną, a nie dynamiczną,

• izotoniczne - dochodzi do zmiany długości włókna mięśniowego przy stałym napięciu, efektem skurczu izotonicznego jest wykonanie pracy dynamicznej, tzn. umożliwia on wykonanie ruchu.

Inny podział skurczów mięśni bazuje na częstotliwości impulsacji neuronalnej:

• tężcowy - występuje w momencie, gdy impuls nerwowy mający wywołać kolejny skurcz mięśniowy pojawia się jeszcze w trakcie trwania poprzedniego skurczu,

• tężcowy zupełny - bodźce powodują pobudliwość mięśni w odstępach czasu znacznie krótszych niż trwa pojedynczy skurcz, jeszcze przed fazą rozkurczu,

• tężcowy niezupełny - dominuje w ciele człowieka, impulsy nerwowe odpowiedzialne za inicjację skurczu docierają do włókna w czasie dłuższym niż trwa sam skurcz (tzn. w fazie rozkurczu),

• pojedynczy - jest wynikiem pojedynczego impulsu nerwowego, czas trwania takiego skurczu jest krótki i nie przekracza kilkudziesięciu milisekund.

Jakie są przyczyny skurczów mięśni?

Przyczyn pojawienia się bolesnych skurczów mięśni może być wiele. W większości przypadków pierwotnym czynnikiem są zaburzenia w gospodarce wodno-elektrolitowej. Niedobór niektórych pierwiastków, w tym magnezu, sodu i potasu, powoduje zaburzenie w przewodnictwie nerwowym. Nie mniej ważny jest wapń, ponieważ zbyt niski jego poziom może przyczynić się do rozwoju hipokalcemii, która z kolei zwiększa ryzyko tężyczki. Zaburzenia homeostazy ważnych elektrolitów może być następstwem nadużywania kofeiny, długotrwałego przyjmowania leków o działaniu moczopędnym i przeczyszczającym.

Jedną z przyczyn skurczu łydek lub innych partii mięśniowych mogą być problemy z krążeniem. Dotyczy to zwłaszcza kończyn dolnych i takich schorzeń jak m.in. miażdżyca, żylaki lub nadciśnienie tętnicze. Tego rodzaju skurcze najczęściej pojawiają się w nocy. Ból na ogół mija po wysiłku i masażu.

Skurcze szyi, mięśni rąk, nóg, a nawet pleców mogą być następstwem ćwiczeń fizycznych. W tym przypadku chodzi nie tylko o odwodnienie związane z nadmiernym poceniem się i utratą elektrolitów, lecz także zmęczenie samych mięśni. Często problem tkwi w zbyt dużej intensywności lub czasie wykonywania ćwiczeń, a także w rezygnacji z rozciągnięcia włókien mięśniowych po zakończonym treningu.

Przyczynami neurologicznymi skurczu mięśni mogą być m.in.:

• stwardnienie rozsiane,

• choroba Parkinsona,

• dystonia.

Jeśli skurcze mięśni pojawiają się zbyt często lub utrzymują się dłużej niż kilka sekund, konieczne jest wykonanie szczegółowych badań krwi, w tym oznaczenie poziomu elektrolitów, lipidogramu, czy też USG naczyń krwionośnych.

Skurcze mięśni w nocy

Nocne skurcze mięśni bywają tak silne, że wybudzają ze snu. Ostry ból utrzymuje się na ogół kilka sekund i mija samoistnie. Wpływa to negatywnie na komfort nocnego wypoczynku, a jeśli powtarzają się bardzo często, mogą znacząco wpłynąć na samopoczucie w ciągu dnia. Poza niedoborem elektrolitów przyczynami nocnych kurczy mogą być:

• siedzący tryb życia i mała aktywność fizyczna w ciągu dnia,

• ciąża,

• cukrzyca,

• żylaki kończyn dolnych,

• odwodnienie spowodowane biegunką lub wymiotami.

Co pomaga na skurcze mięśni?

W większości przypadków skurcze mięśni same mijają i nie wymagają interwencji lekarskiej. Najważniejsza jest jednak odpowiednia profilaktyka. Co zatem warto robić?

• Nawadniaj się - dietetycy zalecają picie ok. 2 litrów niegazowanej wody mineralnej dziennie. Ważne jest, żeby w jej składzie znajdowały się cenne elektrolity, takie jak wapń i magnez. Postaraj się ograniczyć przyjmowanie kofeiny i teiny, a także alkoholu.

• Pij izotoniki po treningu - wraz z wydalanym potem tracisz pierwiastki niezbędne w procesie skurczu mięśni. Po każdym intensywniejszym treningu, nawet po pływaniu, uzupełnij utratę płynów za pomocą napoju izotonicznego. Staraj się jednak, aby nie kupować go w sklepie. Takie produkty zawierają dużo cukru i sztuczne barwniki. Dobrej jakości izotonik można zrobić samemu w domu. Do butelki wody mineralnej wystarczy dodać dwie szczypty soli oraz sok z wyciśniętej cytryny. Do smaku można dodać miód.

• Dbaj o zbilansowaną dietę - w codziennym menu nie powinno zabraknąć naturalnych źródeł minerałów i witamin. W miarę możliwości postaraj się zrezygnować z dań typu fast food, o wysokim indeksie glikemicznym oraz wysokoprzetworzonych. Lepszym pomysłem będzie włączenie do diety produktów zawierających potas (np. pomidory, banany), wapń (np. jaja, nabiał), magnez (np. gorzka czekolada, pełnoziarniste, ciemne pieczywo) i sód (np. kiszona kapusta, ogórki).

• Korzystaj z pomocy fizjoterapeuty - jeśli skurcze mięśni powtarzają się często, udaj się do specjalisty. Doświadczony fizjoterapeuta pomoże Ci w doborze odpowiednich i bezpiecznych ćwiczeń, które możesz wykonywać w domu. W ten sposób zmniejszysz ryzyko bolesnych skurczów.

• Odpoczywaj z nogami w górze - jeśli odczuwasz zmęczenie nóg, jednym z najlepszych pomysłów będzie odpoczynek z nogami opartymi na podwyższeniu. W ten sposób można skutecznie zredukować obrzęki, które często pojawiają się na kończynach dolnych po ciężkim dniu.

• Noś wygodne buty - szpilki może i prezentują się na stopie bardzo elegancko, ale ich długotrwałe noszenie nie jest korzystne dla układu mięśniowo-szkieletowego. Zdecydowanie lepszym pomysłem jest noszenia obuwia na płaskim obcasie, szczególnie gdy mamy do pokonania dłuższy dystans.

• Masuj miejsce występowania skurczów - prawidłowo przeprowadzony masaż wykonywany regularnie pozytywnie wpływa na pracę mięśni i kondycję naczyń, a także przepływ limfy. Najlepiej wykonywać je w profesjonalnym salonie masażu.

• Nie siedź długo w pozycji „noga na nogę”.

• Weź ciepłą kąpiel - poprawia to krążenie krwi w kończynach, co zmniejsza ryzyko skurczów mięśni.

W skrajnych przypadkach, gdy żaden ze sposobów nie okazuje się skuteczny, konieczne będzie wykonanie szczegółowych badań i być może powiązanie często pojawiających się skurczów mięśni z chorobami przewlekłymi, w tym metabolicznymi, lub zaburzeniem pracy tarczycy. Wówczas konieczne będzie wdrożenie leczenia hormonalnego lub innej farmakoterapii.