Życie ze stomią – rodzaje stomii, dieta, pielęgnacja

Czym jest stomia?

Stomia jest chirurgicznym połączeniem światła narządu rurowego jamy brzusznej (o kształcie rurki, a więc żołądka, jelita lub układu moczowego) z powierzchnią ciała. Polega na rozcięciu powłok brzusznych, wyłonieniu części narządu (np. jelita) i zszyciu jej ze skórą tak, by część organu została odprowadzona na zewnątrz ciała. Łączy się go z workiem stomijnym. To specjalistyczny zbiornik, który jest mocowany do powierzchni ciała za pomocą przylepca. Pozwala on na wydalanie produktów przemiany materii z jelit lub pęcherza. Worek stomijny jest niewielkich rozmiarów, a założony pod ubranie pozostaje praktycznie niewidoczny. 

Wskazania do wyłonienia stomii 

Wskazaniem do wyłonienia stomii są:

• mechaniczne urazy brzucha;

• ostra niedrożność jelit;

• rozlane zapalenie otrzewnej;

• ostre powikłania nieswoistego zapalenia jelit, w tym wrzodziejącego zapalenia jelita grubego;

• ostre zapalenie jelita grubego;

• rak jelita grubego;

• zmiany niedokrwienne jelit;

• mnoga polipowatość rodzinna;

• uchyłkowa choroba okrężnicy z powikłaniami.

Założenie stomii w powyższych przypadkach jest rozwiązaniem ostatecznym lub czasowym, jako wsparcie innych metod leczenia lub sposób na uniknięcie powikłań.

Jakie są rodzaje stomii?

Ze względu na konstrukcję wyróżnia się stomię jednolufową, w której ujście mocowane jest na powłokach jamy brzusznej. Drugim typem jest stomia dwulufowa, której jeden otwór umiejscawiany jest na końcowym odcinku narządu, np. jelita cienkiego, a drugi otwór pełni funkcję odbytu.

Ze względu na czas wyłonienia stomii (procedura założenia stomii, polegająca na nacięciu powłok brzucha i przyszyciu końcowego odcinka np. jelita do skóry, w celu wyprowadzenia go na zewnątrz) wyróżnia się stomię czasową, czyli mocowaną jedynie np. na okres leczenia, i stomię definitywną, czyli wyłanianą na stałe.

W zależności od narządu, jaki został poddany zabiegowi, wyróżnia się: gastrostomię (wyłonienie żołądka), urostomię (wyłonienie dróg moczowych), ileostomię (wyłonienie jelita cienkiego) i kolostomię (wyłonienie jelita grubego).

Najczęstsze powikłania stomii i wskazówki pielęgnacji

Pojawienie się powikłań związanych z wyłonieniem stomii jest indywidualne i zależy od wielu czynników, m.in.: wieku pacjenta, ogólnego stanu zdrowia, diety, jakości pielęgnacji stomii, a także kondycji psychicznej. Bardzo często powikłania psychosocjalne wynikają z braku akceptacji życia ze stomią i powstającej niechęci do własnego ciała. Dodatkowy brak wsparcia bliskich nasila strach przed odrzuceniem i niską samoocenę. Często powikłania psychosocjalne dotyczą też sfery seksualnej. W obawie przed odrzuceniem dochodzi do celowego unikania kontaktów seksualnych. Zwiększa się również ryzyko rozwoju depresji. W takich sytuacjach niezbędna jest pomoc psychologa. Należy wiedzieć, że stomia w żadnym przypadku nie wpływa na ograniczenie zdolności seksualnych, możliwość odczuwania orgazmu, zapłodnienie i ciążę.

Wśród powikłań miejscowych najczęściej wskazuje się na:

• obrzęk miejsca wyłonienia stomii;

• niedokrwienie stomii;

• martwicę stomii;

• krwawienie z błony śluzowej;

• wypadanie stomii;

• zakażenie rany stomijnej;

• przepuklinę okołostomijną;

• reakcje alergiczne na worek stomijny.

Główną przyczyną powstających powikłań jest najczęściej niedostateczna higiena i błędy w pielęgnacji stomii, które prowadzą do zakażeń i powstawania nadżerek. Poprzez zaniedbania w pielęgnacji pacjenci sami doprowadzają do uszkodzeń mechanicznych, rozwoju infekcji i narażają się na wydobywanie ze stomii nieprzyjemnych zapachów. Uszkodzenia mechaniczne powstają w wyniku złej techniki usuwania przylepca worka stomijnego. Często pacjenci zbyt mocno odklejają plaster lub zbyt energicznie osuszają skórę w okolicy stomii. Do powikłań skórnych prowadzi też zbyt mocno przyklejony do skóry worek stomijny. Ryzyko zakażeń i reakcji alergicznych zwiększają przylepce i worki niewiadomego pochodzenia. Należy stosować przylepce hydrokoloidowe i środki bakteriobójcze, pomagające właściwie odkazić skórę.

Worek stomijny powinien być wymieniany regularnie, co 1–3 dni. Miejsce przylepca należy dokładnie oczyszczać wodą z mydłem, a następnie dezynfekować. Dokładna pielęgnacja i higiena stomii wyklucza ryzyko nieprzyjemnych zapachów.

Czy stomia jest na zawsze?

Wyłonienie stomii nie we wszystkich przypadkach ma charakter trwały. Stomia czasowa jest rozwiązaniem zakładanym na okres do kilkunastu miesięcy, a zabieg jej zamknięcia nie należy do trudnych. Stomię tymczasową często zakłada się na czas leczenia i rekonwalescencji po poważnych operacjach jelita cienkiego, jelita grubego, operacji przetok odbytniczo-pochwowych czy też ciężkim zakażeniu wewnątrzbrzusznym. Stomia czasowa ma zastosowanie również po zabiegu rekonstrukcji zwieraczy odbytu, np. z powodu polipów odbytu. Wyłonienie stomii czasowej jest niekiedy konieczne również w okresie leczenia zaawansowanej postaci choroby Leśniowskiego-Crohna, w którym konieczny był zabieg rekonstrukcji części przewodu pokarmowego. W takich sytuacjach stomia czasowa odciąża leczony narząd i ułatwia jego regenerację.

Jak spać ze stomią?

Najlepszą i najbezpieczniejszą pozycją spania jest ułożenie na boku lub na plecach. Wówczas worek stomijny może być swobodnie napełniany podczas snu. Osoby, które śpią na brzuchu, powinny wsunąć pod siebie niewielką poduszkę, która zamortyzuje worek przed ciężarem ciała.

Dieta przy stomii

Dieta przy stomii jest kluczowa dla jakości życia stomika. Właściwie skomponowana ułatwia pielęgnację stomii, umożliwia powrót do normalnych czynności i nie naraża pacjenta na wydobywanie się nieprzyjemnych gazów. Musisz wiedzieć, że wszelkie pojawiające się dolegliwości ze strony układu pokarmowego wynikają z nieodpowiedniego sposobu odżywiania. Eksperci zalecają dietę lekkostrawną, skomponowaną z produktów świeżych i sezonowych. Powinny się w niej znaleźć produkty zmniejszające ilość gazów jelitowych i ułatwiające formowanie stolca. Unikaj produktów z konserwantami, bogatych w sztuczne barwniki, pokarmów tłustych, smażonych, pieczonych i wyrobów cukierniczych. Niewskazane jest picie napojów gazowanych (również alkoholi gazowanych) i słodkich napojów. Nasilają one perystaltykę jelit, wzmagają wzdęcia i gazy, a także zwiększają ryzyko biegunek. Pacjenci ze stomią powinni pamiętać o wypijaniu 2 litrów wody dziennie. Po operacji założenia stomii warto skonsultować się ze specjalistą, który pomoże skomponować właściwy jadłospis. Konsultacja z powodzeniem może odbyć się zdalnie, np. za pośrednictwem serwisu Welbi, który umożliwia kontakt z lekarzem, nawet w dzień zamówienia e-wizyty.