Syndrom chorego budynku – przyczyny, objawy, zapobieganie

Na czym polega syndrom chorego budynku? 

Syndrom chorego budynku, określany skrótem SBS (z ang. sick building syndrome), to zespół dolegliwości rozwijających się na skutek przebywania w konkretnym budynku. Pierwsze badania nad wpływem toksycznych drobnoustrojów i zwierząt zamieszkujących budynki poczynili Julian Aleksandrowicz i Bolesław Smyk. W 1970 i 1971 roku wykazali oni, że mieszkania osób chorujących na białaczkę skolonizowane były przez groźne grzyby toksynotwórcze.

Syndrom chorego budynku – przyczyny dolegliwości

Budynki może kolonizować nawet ponad 400 gatunków grzybów pleśniowych, glonów, mszaków, roślin nasiennych i ponad kilkadziesiąt gatunków roztoczy. Dodatkowo budynki zamieszkiwane mogą być przez kilka gatunków gryzoni, nietoperze i wiele gatunków ptaków, które za swoje schronienie często wybierają dachy i ściany zewnętrzne. Wszystkie organizmy tworzą specyficzny mikroklimat, który może zagrażać zdrowiu mieszkańców budynku. O ile sama obecność drobnoustrojów nie jest szkodliwa, to ich przedostające się do powietrza odchody są źródłem toksyn. Do najgroźniejszych należą m.in.: aflatoksyny (Aspergillus flavus), ochratoksyny (Aspergillus ochraceus), rubratoksyny (Penicillum rubrum) i stachybotroksyny (Stachybotrys). W bardzo dużych stężeniach mogą one doprowadzić nawet do śmierci człowieka.

Drobnoustroje występują powszechnie zarówno w starych, jak i w nowych budynkach. Kolonizują mieszkania i piwnice, roznosząc odchody. To właśnie one przyczyniają się do wystąpienia objawów, a nawet rozwoju chorób u mieszkańców. Organizmy zamieszkujące budynki stanowią zagrożenie epidemiologiczne. Ponadto grzyby i bakterie przyczyniają się do powolnego niszczenia struktury obiektów, prowadzą do ubytków zewnętrznych i wewnętrznych. 

Przyczyną syndromu chorego budynku mogą być materiały budowlane i elementy wyposażenia wnętrz, w których składzie znajdują się substancje toksyczne, np.: impregnaty, farby, lakiery, rozpuszczalniki. Czynnikiem sprzyjającym SBS bywa radon, czyli bezwonny, promieniotwórczy gaz szlachetny występujący w gruntach budowlanych, w wodach powierzchniowych i głębinowych, a także w materiałach budowlanych.

Co sprzyja rozwojowi syndromu chorego budynku?

Mikroorganizmy, podobnie jak zwierzęta, są wszechobecne, a ich występowanie w środowisku jest naturalne. Badacze wskazują jednak na czynniki, które szczególnie sprzyjają ich występowaniu w określonych miejscach. Są to: resztki jedzenia, kurz, resztki roślin, drobiny drewna, tkanin i inne materie organiczne, które jeśli nie są sprzątane regularnie, stanowią pokarm dla organizmów i sprzyjają ich rozwojowi. Kolejnym czynnikiem jest wysoka wilgotność i temperatura. Ponadto rozwojowi syndromu chorego budynku sprzyjają wady technologiczne konstrukcji, np.: zła klimatyzacja, błędy i zaniedbania remontowe, niewłaściwa eksploatacja, brak regularnej konserwacji budynku, osadzenie na terenie podmokłym, niesprawna instalacja wodno-kanalizacyjna, przemarzanie ścian zimą.

Syndrom chorego budynku – objawy i skutki

Syndrom chorego budynku jest efektem toksycznego działania organizmów zamieszkujących budynki. Np. grzyby i pleśnie są przyczyną chorób alergicznych. Ale to nie wszystko – syndrom chorego budynku prowadzi do rozwoju wielu objawów. W 1987 roku WHO opublikowało listę dolegliwości, które wiążą się z przebywaniem w tzw. chorych budynkach. Są to:

• ból głowy, również migrena;

• zapalenie spojówek;

• astma oskrzelowa;

• przewlekłe zapalenia krtani i oskrzeli;

• rozdrażnienie;

• zaburzenia koncentracji;

• gorączka nawilżaczowa;

• choroba legionistów (powoduje ją bakteria Legionella pneumophila, objawy mogą przypominać zapalenie płuc) [1].
  

Inne objawy SBS to m.in: zmęczenie i senność, zawroty głowy i nudności, nieżyt pokarmowy, grzybica, złe samopoczucie, wysypki skórne. Syndrom chorego budynku ma charakter przewlekły, a wraz ze zwiększaniem kolonizacji organizmów dochodzi do zwiększenia intensywności objawów. Wieloletnia ekspozycja na działanie toksyn może prowadzić nawet do rozwoju chorób nowotworowych.

Jak diagnozować syndrom chorego budynku?

Chociaż złożoność i intensywność objawów jest poważna, rozpoznanie SBS okazuje się stosunkowo proste. Z syndromem chorego budynku mamy do czynienia wtedy, gdy objawy występują w trakcie przebywania w określonym miejscu, a po opuszczeniu obiektu ulegają złagodzeniu, a następnie ustępują i nie pojawiają się do czasu powrotu do miejsca, które jest źródłem dolegliwości.

Jak zapobiegać syndromowi chorego budynku?

Leczenie syndromu chorego budynku opiera się na terapii objawowej i niwelowaniu skutków SBS. Warto jednak wiedzieć, jakie środki należy podjąć, by uniknąć wystąpienia syndromu. Przede wszystkim należy zadbać o właściwy przepływ powietrza w budynku. Zapewnienie skutecznej wentylacji jest podstawowym krokiem w niwelowaniu, ale też i w zapobieganiu SBS. Niezbędne jest dbanie o czystość układu wentylacyjnego, regularna wymiana filtrów, które są siedliskiem grzybów, pleśni, roztoczy i bakterii. Nie można dopuszczać do zawilgocenia pomieszczeń, a tam, gdzie układ wentylacyjny nie jest wystarczający, należy pamiętać o regularnym wietrzeniu. W przypadku pojawienia się najmniejszych śladów grzyba lub pleśni trzeba podjąć kroki skutecznie eliminujące patogen. Warto przyjrzeć się elementom wyposażenia mieszkania. Sztuczne, syntetyczne i nieprzewiewne materiały sprzyjają rozwojowi drobnoustrojów. Wybierając farby, lakiery i impregnaty, zwracaj uwagę na to, czy mają one odpowiednie atesty i są bezpieczne dla alergików. Pamiętaj o regularnym sprzątaniu wszystkich pomieszczeń, szczególnie piwnic i otoczenia domu, nie dopuszczaj do gromadzenia się śmieci organicznych, które mogłyby stać się pożywką dla wielu organizmów. Powstałe na budynkach uszkodzenia regularnie naprawiaj, by np. szczeliny nie stały się domem dla gryzoni.