Na czym polega terapia uzależnień i kto może z niej skorzystać?

Dlaczego uzależnienia to poważna choroba, która wymaga leczenia?

Uzależnienie to choroba duszy i ciała. Oznacza przymus wykonywania czynności, której konsekwencje wywołują poważne szkody w życiu chorego, a także jego bliskich. Uzależnienie odbiera wolę, zdolność samostanowienia, z czasem zdrowie, radość życia, a niekiedy nawet samo życie. Dlatego często jest to choroba nie mniej tragiczna w skutkach niż np. nowotwory.

Istnieje wiele rodzajów uzależnień – od tych najbardziej oczywistych, jak alkoholizm czy narkomania, po takie, które mogą uchodzić za cnotę charakteru, np. pracoholizm. Nawet jeśli niektóre nałogi wydają się mniej groźne od innych, wszystkie niszczą zdrowie psychiczne, a ich długofalowe skutki obejmują poważny uszczerbek na zdrowiu fizycznym. Dlatego uzależnień nigdy nie wolno lekceważyć.

Kto może zgłosić się na terapię uzależnień?

Terapii najczęściej poddają się osoby, których życiem zawładnęły np. narkotyki, alkohol, nikotyna czy niektóre leki. Osoby takie doświadczają objawów uzależnienia fizycznego, a odstawienie określonej substancji czynnej jest niełatwe ze względu na przykre objawy abstynencji. Wbrew pozorom jednak znacznie trudniej jest pokonać uzależnienie psychiczne – obecne we wszystkich wyżej wymienionych nałogach, a często nieoczywiste tam, gdzie nie występują typowe somatyczne objawy choroby.

Oprócz alkoholików czy lekomanów z terapii uzależnień skorzystać mogą osoby, dla których nałogiem stały się zakupy, gry komputerowe, praca, hazard, jedzenie, seks, a nawet miłość. Każda z tych rzeczy sama w sobie nie jest zła, ale kiedy zawładnie naszym życiem, może prowadzić do:

• zaniedbania innych spraw i potrzeb,

• zaburzenia więzi z bliskimi ludźmi, degradacji społecznej,

• problemów finansowych, w tym utraty pracy,

• kolizji z prawem,

• utraty zdrowia.

Jak wygląda terapia uzależnień?

Przebieg leczenia zależy od wielu czynników, przede wszystkim od tego, co jest przedmiotem nałogu. Terapia uzależnienia od narkotyków czy alkoholu z oczywistych względów różni się nieco od leczenia fonoholizmu (uzależnienia od telefonu) choćby dlatego, że w pierwszym przypadku chory uczy się funkcjonować bez określonej substancji, a w drugim – odzyskać kontrolę nad sposobem korzystania z telefonu.

Terapia uzależnień może odbywać się w trybie zamkniętym, co jest wskazane, gdy codzienne sytuacje prowokują chorego do kontynuowania nałogowych zachowań. Izolacja od dotychczasowego środowiska ułatwia zerwanie z destrukcyjnymi nawykami. Nie jest to jednak jedyna droga walki z uzależnieniami. Możliwe jest także leczenie w ośrodkach dziennego pobytu oraz w formie regularnych spotkań z terapeutą (lub grupą terapeutyczną).

Metody leczenia uzależnień

W przypadku uzależnienia fizycznego pierwszym krokiem w terapii jest zwykle odtrucie organizmu, w którego procesie pod kontrolą specjalistów (czyli w bezpiecznych warunkach) znoszone są objawy zespołu abstynencyjnego. Elementem detoksu jest także przywrócenie do normy parametrów biochemicznych organizmu, zmienionych przez długotrwałe zażywanie określonej substancji aktywnej (np. alkoholu).

Choć jak dotąd nie wynaleziono leków na uzależnienia, działania terapeutyczne od początku można wspomagać farmakoterapią. Odpowiednio dobrane leki mogą np.:

• wywoływać awersję do alkoholu czy narkotyków,

• redukować lęk związany z odstawieniem przedmiotu uzależnienia,

• poprawiać nastrój, dodawać energii do życia i walki z nałogiem.

Celem terapii uzależnień jest przede wszystkim zmiana schematów myślenia i działania, które składają się na mechanizm nałogu. W procesie leczenia chory ma szansę skonfrontować się z problemami, jakie stały się przyczyną jego choroby i nauczyć się radzić sobie z nimi w konstruktywny sposób. Może także wzmocnić poczucie własnej wartości, zyskać pozytywną motywację do życia bez nałogu. Osiągnięciu powyższych celów pomóc może np.:

• terapia poznawczo-behawioralna,

• terapia skoncentrowana na rozwiązaniach,

• psychoterapia Gestalt,

• hipnoza.

Niezwykle istotnym elementem terapii jest wsparcie osób zmagających się z podobnym problemami. Dlatego wszystkich uzależnionych zachęca się do udziału w spotkaniach grup samopomocowych tworzonych na wzór wspólnoty Anonimowych Alkoholików (lub tejże grupy w przypadku leczenia alkoholizmu). Kontakt z innymi chorymi nie tylko wzmacnia motywację do walki z nałogiem, ale też jest wspaniałą okazją do odbudowy kontaktów społecznych, które zwykle traci się z powodu uzależnienia.

Terapia uzależnień w Polsce

Terapia uzależnień w Polsce finansowana jest przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Z wszelkich jej form można korzystać nieodpłatnie i to niezależnie od tego, czy posiada się ubezpieczenie zdrowotne. By podjąć leczenie, wystarczy zgłosić się do odpowiedniego ośrodka leczenia uzależnień. Problemem bywa niekiedy brak miejsc w takich państwowych placówkach i długi czas oczekiwania na terapię. Alternatywę stanowią komercyjne ośrodki, w których leczenie można podjąć „od ręki”. Choć wiąże się ono z niemałymi opłatami, warto pamiętać, że to inwestycja we własne zdrowie i lepsze życie, a zwykle także w spokój bliskich. Są to wartości, które nie mają ceny.