Torbiel kieszonki Rathkego – czy jest się czego bać? Objawy, diagnostyka, leczenie

Czym jest torbiel Rathkego?

Torbiel kieszonki Rathkego to rodzaj zmiany rozwojowej dotyczącej przysadki mózgowej. Uznawana jest za najczęstszą torbiel w głowie w tym obszarze. Jej pochodzenie nie ma cech nowotworowych, a torbiel Rathkego stanowi raczej efekt nieprawidłowego postępu rozwoju przysadki lub też jej nieco odmiennego zakończenia rozwoju. To jednak nie znaczy, że zmiana ta nie może powodować przykrych dolegliwości i nie wymaga leczenia.

Najczęściej diagnozowana jest u osób w okresie między 40. a 60. rokiem życia, zwłaszcza u kobiet (blisko trzykrotnie częściej niż u mężczyzn).

Torbiel kieszonki Rathkego ze względu na lokalizację może stać się przyczyną zaburzeń hormonalnych, ponieważ sprzyja ryzyku powstania niedoczynności przysadki, narządu uwalniającego wiele istotnych dla optymalnego funkcjonowania organizmu hormonów. Ucisk torbieli na sąsiadujące struktury może być przyczyną wystąpienia objawów neurologicznych, w tym zaburzeń widzenia.

Jakie są przyczyny torbieli Rathkego?

Torbiel kieszonki Rathkego powstaje już w trakcie rozwoju embrionalnego, z tzw. przewodu czaszkowo-gardłowego. Z komórek przedniej i tylnej ściany kieszonki tworzą się odpowiednie części przysadki mózgowej. W prawidłowo postępującym rozwoju przysadki mózgowej światło powstałej przestrzeni powinno ulec zamknięciu i zarośnięciu bądź przetrwać w postaci mikroszczeliny (tzw. szczeliny Rathkego). Jednak w tym przypadku struktury powstałej w trakcie rozwoju przysadki mózgowej kieszeni łączą się, tworząc lejkowatą formację. To oznacza, że światło kieszonki nie zostaje zamknięte, a zaburzenia rozwoju przysadki mózgowej doprowadzają do utworzenia się pewnego rodzaju wolnej, otwartej z jednej strony przestrzeni. To właśnie torbiel kieszonki Rathkego, której wnętrze nie jest niczym wypełnione.

Torbiel kieszonki Rathkego bywa określana jako „incydentaloma”. To nazwa dotycząca zmian rozpoznanych w badaniach obrazowych, które wykonywano z innego powodu niż podejrzenie nowotworu (np. w stanach pourazowych). Torbiel kieszonki Rathkego stanowi bowiem najczęściej przypadkowe znalezisko w trakcie diagnostyki, którą lekarz może zalecić np. z powodu zawrotów głowy po urazie.

• Dowiedz się też, jakie są rodzaje, objawy i metody leczenia torbieli zastoinowej

Jakie objawy powoduje torbiel kieszonki Rathkego?

Torbiel kieszonki Rathkego ma mało charakterystyczne objawy, a czasami wręcz w ogóle ich nie wywołuje. Często bowiem przebiega bezobjawowo. Jeśli już odczuwasz dolegliwości związane z jej obecnością, zazwyczaj są to tak powszechne symptomy, że przypisuje się je innym przyczynom, takim jak zmęczenie, zła pogoda czy stres. Objawy, jakie powoduje torbieli Rathkego, może też wywoływać wiele innych schorzeń.

Objawy torbieli kieszonki Rathkego są spowodowane przez ucisk w okolicy okołosiodłowej przysadki, czyli tam, gdzie znajduje się zmiana. Dolegliwości, jakie może wywoływać takie zjawisko, to głównie bóle głowy. Zwykle są to niepulsujące i epizodycznie pojawiające się bóle w części czołowej głowy lub zaoczodołowej. Mogą jednak mieć również inną lokalizację i charakter.

Duża torbiel kieszonki Rathkego może prowadzić do ucisku nerwów wzrokowych i w efekcie wywoływać zaburzenia widzenia.

Nieprawidłowości hormonalne związane z zakłóceniem funkcjonowania przysadki mózgowej występują rzadko. W wyniku obecności kieszonki Rathkego możesz zauważyć nieregularność miesiączki, obniżenie libido czy impotencję.

Jaki lekarz rozpozna torbiel kieszonki Rathkego?

Torbiel kieszonki Rathkego zwykle zostaje rozpoznana przypadkowo, ale lekarzem, do którego pacjenci zgłaszają się z problemem nawracających bólów głowy czy zaburzeniami widzenia, jest najczęściej lekarz rodzinny bądź neurolog. Takie przypadkowe diagnozy potrafią zaskoczyć, zwłaszcza jeśli później okazuje się, że stan twojego zdrowia wymaga regularnego powtarzania badań oraz odbywania wizyt w celu omówienia planu leczenia i jego postępów czy ewaluacji.

Jakie badania pozwalają rozpoznać torbiel kieszonki Rathkego?

Rozpoznawanie zmian torbielowatych w głowie stanowi wyzwanie dla lekarza ze względu na podobieństwo w obrazie klinicznym, radiologicznym, a nawet histopatologicznym.

Torbiel kieszonki Rathkego jest możliwa do uwidocznienia w badaniach obrazowych. Sprawdzi się tu zwłaszcza rezonans magnetyczny. Zmiana jest położona w części pośredniej przysadki i zwykle nie przekracza 20 mm w najszerszym wymiarze. W badaniu obrazowym miewa też tzw. różną intensywność względem płynu mózgowo-rdzeniowego, a cały obraz torbieli powszechnie nazywany jest w środowisku diagnozujących ją osób „jajkiem w skorupce”. Takie określenie wiąże się z cechami budowy zmiany i środowiska je wypełniającego.

Specjalista może Ci także zaproponować podanie podczas badania kontrastu, czyli substancji umożliwiającej uzyskanie lepszej jakości obrazu. Wyraźne wzmocnienie ściany torbieli kieszonki Rathkego może przemawiać za obecnością stanu zapalnego w obszarze jej struktur.

Rezonans magnetyczny to jedno z badań, które dobrze uwidaczniają charakter torbieli różnego rodzaju. Co ciekawe, nie zawsze zastosowanie go jest niezbędne do ustalenia rodzaju zmiany. W sytuacji, kiedy pacjent ma np. torbiel Bakera, (którą najczęściej zajmuje się ortopeda), często wystarczy USG. MRI może jednak być jego uzupełnieniem.

Torbiel kieszonki Rathkego – leczenie

Bezobjawowe torbiele kieszonki Rathkego należy obserwować. Oznacza to, że trzeba zwracać uwagę na wszelkie niepokojące dolegliwości oraz co jakiś czas wykonywać badania obrazowe, aby monitorować rozmiary torbieli czy obecność stanu zapalnego w jej okolicy.

W przypadku torbieli kieszonki Rathkego wywołującej u Ciebie objawy lekarz może zaproponować operację usunięcia zmiany. Decyzja o podjęciu tego kroku zależy jednak od nasilenia objawów i dynamiki wzrostu zmiany. Interwencja chirurgiczna jest bowiem obarczona ryzykiem wystąpienia pewnych powikłań, np. moczówki prostej, dolegliwości wywołanej niedoborem hormonu przysadki (wazopresyny).

Po operacji niezbędna jest wieloletnia obserwacja, gdyż torbiel kieszonki Rathkego lubi nawracać. Szczególną tendencję do nawrotów ma torbiel Rathkego, której towarzyszyły stany zapalne. W takiej sytuacji uzupełnieniem leczenia po operacji może być radioterapia.