Alergia na mleko – przyczyny, objawy, leczenie. Profilaktyka alergii

Alergia na białko mleka krowiego – przyczyny 

Uczulenie na nabiał właściwie dotyczy alergii na białko mleka krowiego (ABMK). Głównymi alergenami są białka serwatkowe i kazeiny. Uczulenie może rozwinąć się również na albuminę surowicy bydlęcej, czyli białko wytwarzane w wątrobie. Zawartość białek w mleku jest różna i może wahać się od 2,3 do 3,5%. Wpływ na ich ilość mają dieta krowy, etap laktacji i środowisko, w którym żyją zwierzęta. W rezultacie różnorodna zawartość białek w mleku sprawia, że alergia może przybrać różny stopień nasilenia w zależności od rodzaju spożytego mleka lub produktu mlecznego. Co ważne, białka mleka są termostabilne, co oznacza, że nawet po obróbce termicznej zachowują swoje właściwości. Alergenność białek mleka nie ulega zniszczeniu nawet w procesie pasteryzacji. Dlatego objawy alergii mogą ujawnić się również po spożyciu przetworów mlecznych. 

Alergia na mleko jest reakcją, która powstaje w wyniku przedostania się alergenów przez błonę śluzową jelit do krwi, gdzie antygeny białek są odbierane za intruza. W wyniku tego w samoobronie organizm uwalnia limfocyty i histaminę. Na skutek tych procesów chory odczuwa szereg objawów. W zależności od czasu pojawienia się dolegliwości wskazujących na alergię wyróżniane są dwie postacie reakcji. Postać zależna IgE to alergia rozwijająca się natychmiast po spożyciu mleka. Natomiast postać niezależna IgE charakteryzuje się pojawieniem się objawów po 24–48 godzinach od spożycia mleka. U niektórych osób dolegliwości alergii mogą rozwinąć się nawet po kilku dniach. 

Objawy i powikłania alergii na nabiał

W przebiegu alergii na białko mleka wyróżnia się kilka postaci objawów.

• Objawy skórne – pokrzywka, rumień, świąd skóry, atopowe zapalenie skóry, obrzęk. Pojawiają się u 60% chorych. 

• Objawy żołądkowo-jelitowe – zaparcia, biegunka, wymioty, nudności, ślady krwi w stolcu, zaburzony rytm wypróżnień, objawy wskazujące na refluks. Z ich powodu cierpi do 60% chorych. 

• Objawy oddechowe – kaszel, katar, świszczący oddech, chrypka. Występują rzadziej i są zgłaszane przez około 30% pacjentów.

• Reakcja anafilaktyczna – to wstrząs będący bezpośrednim zagrożeniem życia. Objaw ten pojawia się u około 2% chorych. 

Skutkiem bagatelizowania alergii na białko mleka jest rozwój niedokrwistości. Nieleczona choroba prowadzi do zwężenia przełyku i rozwoju eozynofilowego zapalenia przełyku. Ponadto alergia na białko mleka może przebiegać wraz z innymi zaburzeniami, m.in.: zespołem Heinera (nadwrażliwością na mleko krowie), zapaleniem jelit, alergicznym zapaleniem prostnicy i okrężnicy, enteropatią, czyli zaburzeniem wchłaniania. 

Objawy alergii na białko mleka mogą pojawić się również na skutek kontaktu skórnego z alergenem lub w wyniku inhalacji oparów mleka. 

Diagnostyka alergii na mleko 

Diagnostyka alergii na mleko zależy od objawów i przebiegu choroby. Podstawą diagnostyki są testy alergiczne z surowicy i oznaczenie stężenia przeciwciał IgE. W przypadku łagodnej postaci alergii badanie to jest wystarczające do potwierdzenia choroby. Jeśli u pacjenta objawy rozwijają się na skutek kontaktu skóry z mlekiem lub jego oparami, diagnostyka uzupełniana jest o testy skórne. W przebiegu ciężkiej alergii z powikłaniami niezbędne jest wykonanie endoskopii górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Badanie mikroskopowe pozwala na uzyskanie dodatkowych informacji o ewentualnych stanach patologicznych nabłonka żołądka i jelita. 

Leczenie alergii na mleko

Podstawą leczenia alergii na mleko jest zmiana nawyków żywieniowych polegająca na diecie eliminacyjnej. Chory musi zaprzestać spożywania nie tylko mleka, ale wszystkich produktów pochodnych i tych, w których składzie znajduje się mleko (również w proszku), m.in. słodyczy, wyrobów cukierniczych, niektórych potraw garmażeryjnych. U dzieci uczulonych na mleko matki należy wprowadzić pokarm zastępczy w postaci mieszanek hipoalergicznych. Jeśli alergenem jest albumina surowicy bydlęcej, z diety należy wyeliminować wołowinę. Alergia na białko mleka krowiego wyklucza również spożywanie mleka innych ssaków, np. koziego lub owczego. Wynika to z ich struktury, w której znajduje się alergenna kazeina. Osoby uczulone na nabiał są narażone m.in. na niedobór wapnia. W tym celu powinny uzupełnić dietę o produkty roślinne, będące jego bogatym źródłem. 

Profilaktyka alergii na mleko 

Alergii na białko mleka można zapobiec. Według Światowej Organizacji Zdrowia profilaktyka polega na karmieniu piersią do 6. miesiąca, a dopiero po tym czasie stopniowego rozszerzania diety, również o mleko modyfikowane. Wprowadzanie nowych pokarmów powinno trwać do 2. roku życia dziecka. 

Alergia na mleko nie jest nietolerancją

Określenia nietolerancji i alergii są przez wiele osób stosowane zamiennie. Jest to błąd, gdyż terminy te oznaczają zupełnie odmienne jednostki chorobowe. Różni je czynnik sprawczy, mechanizm działania, wiek pacjentów, objawy, a nawet diagnostyka. Jedynym wspólnym mianownikiem nietolerancji i alergii jest obniżenie komfortu życia pacjenta i konieczność zmiany nawyków żywieniowych. 

Powszechność alergii na mleko 

Alergia na mleko jest najczęściej diagnozowaną alergią pokarmową. W przeciwieństwie do nietolerancji alergia występuje głównie u dzieci, gdyż ma charakter przejściowy i zanika wraz z wiekiem. W przypadku dorosłych alergia na mleko jest diagnozowana zaledwie u 0,5% pacjentów. Ich największą grupę stanowią dzieci w wieku 3 lat. Do 6. roku życia alergia na mleko jest diagnozowana u 50% dzieci, natomiast po ukończeniu 9. roku życia grupę chorych tworzy jedynie 28% przypadków. Wynika to z nabycia tolerancji pokarmowej układu immunologicznego po kontakcie z alergenem.