Usunięcie tarczycy – wskazania, zabieg, skutki tyreoidektomii

Tarczyca – co to jest?

Gdzie jest położona tarczyca i jaką funkcję pełni w organizmie człowieka? Gruczoł tarczowy, czyli tarczyca, jest nieparzystym gruczołem wydzielania wewnętrznego, położonym w przedniej części szyi, zwykle na wysokości trzech ostatnich kręgów szyjnych (C5, C6, C7) i pierwszego kręgu piersiowego (Th1). Tarczyca przylega do tchawicy, połączona jest z nią tkanką łączną. Gruczoł tarczowy składa się z dwóch płatów połączonych cieśnią, przebiegającą w przedniej części tchawicy. U niektórych osób występuje jeszcze trzeci płat – piramidowy, co traktuje się jako prawidłowy wariant anatomiczny.

Cały gruczoł jest otoczony łącznotkankową torebką, która wnikając w głąb narządu, dzieli płaty na drobniejsze struktury – płaciki – zbudowane w głównej mierze z komórek pęcherzykowych, wydzielających hormony tarczycy – tyroksynę i trójjodotyroninę. Pomiędzy komórkami pęcherzykowymi znajdują się komórki C, odpowiadające za wydzielanie kalcytoniny. Tarczyca ma bardzo bogate unaczynienie, a krew jest do niej dostarczana przez tętnice tarczowe górne i dolne. Szacuje się, iż gruczoł tarczowy jest sześciokrotnie bardziej unaczyniony niż nerki oraz około 3–4 razy bardziej od mózgu.

Decyzję o przeprowadzeniu tyroidektomii, czyli operacyjnego usunięcia części lub całości tarczycy, podejmuje zwykle zespół specjalistów. Składa się on z endokrynologa, chirurga, a w części przypadków również z onkologa.

Usunięcie tarczycy – u kogo jest wskazane?

Tyroidektomia jest powszechnie stosowanym zabiegiem operacyjnym, służącym leczeniu zmian złośliwych i łagodnych tarczycy, jak również zaburzeń czynności gruczołu tarczowego, które nie reagują na leczenie farmakologiczne. Pierwsza operacja została przeprowadzona już w latach 70. XIX wieku, a chirurg, który jako pierwszy opisał zabieg, Theodor Kocher, został uhonorowany Nagrodą Nobla w 1909 roku. O ile przez kolejne lata udoskonalono aspekty techniczne operacji i znieczulenia pacjenta, o tyle ogólne zasady tyroidektomii nie różnią się znacząco od metody zaproponowanej przez Theodora Kochera.

Istnieje kilka wskazań do usunięcia tarczycy:

• guzki tarczycy – większość guzków tarczycy ma charakter łagodny i nie wymaga leczenia zabiegowego; prawdopodobny charakter zmiany w tarczycy określa się na podstawie obrazu klinicznego, badania USG, a w razie podejrzenia raka – biopsji,

• nadczynność tarczycy niewystarczająco kontrolowana metodami farmakologicznymi,

• znaczącej wielkości wole (powiększenie tarczycy) – zamostkowe lub uciskające drogi oddechowe,

• nowotwór złośliwy gruczołu tarczowego.

Tyroidektomia może być również rozważana u osób z chorobą Gravesa-Basedowa, gdy istnieją przeciwwskazania do stosowania metod farmakologicznych, np. u kobiet planujących ciążę.

Tyroidektomia – jak wygląda zabieg? Ile trwa usunięcie tarczycy?

W dniu planowanego usunięcia tarczycy należy pozostawać na czczo (przez 8 godzin nie wolno spożywać pokarmów, a płynów na 4 godziny przed zabiegiem). Przed przyjęciem do szpitala lekarz zwykle zleca wykonanie badań krwi, najczęściej morfologię krwi, badanie TSH, poziom hormonów tarczycy, stężenie sodu, potasu, kreatyniny i podstawowe badania układu krzepnięcia. 

Operacja jest wykonywana w znieczuleniu ogólnym. Chirurg robi kilkucentymetrowe, poprzeczne nacięcie w dolnej części szyi przez warstwę skóry, tkanki podskórnej i mięsień szeroki szyi. Następnie usuwa część narządu lub cały. W trakcie zabiegu szczególną uwagę zwraca na położenie nerwu krtaniowego wstecznego oraz przytarczyc, których uszkodzenie wiąże się z wystąpieniem powikłań. Po zakończeniu głównej części operacji lekarz zszywa skórę. U części chorych można rozważyć pozostawienie na dobę drenu, który ma za zadanie odprowadzanie i monitorowanie charakteru płynu wypływającego z loży pooperacyjnej. Cały zabieg trwa zwykle około 60 minut. Pacjenci często zastanawiają się, ile dni w szpitalu spędzą po usunięciu tarczycy. W przypadku niepowikłanego zabiegu hospitalizacja trwa zwykle 2–3 dni.

Usunięcie tarczycy – co powoduje? Skutki przebytej tyroidektomii

Naturalną konsekwencją usunięcia części lub całego gruczołu tarczowego jest niedoczynność tarczycy, dlatego pacjent wymaga dożywotniego przyjmowania hormonów tarczycy oraz okresowego badania ich poziomu. Do powikłań tyroidektomii należą m.in.:

• krwawienie,

• niedoczynność przytarczyc,

• uszkodzenie nerwu krtaniowego wstecznego, objawiające się przejściową chrypką lub rzadziej – trwałym upośledzeniem mowy,

• zakażenia pooperacyjne,

• uszkodzenie tchawicy, przełyku.

Poważne powikłania występują stosunkowo rzadko, ale każdy niepokojący objawy należy zgłosić lekarzowi.

Rekonwalescencja po usunięciu tarczycy

Pacjenci często martwią się, jak będzie wyglądać ich życie po zabiegu i jak długo powinni być na zwolnieniu lekarskim po usunięciu tarczycy. Na te pytania nie ma jednej prostej odpowiedzi – każdy pacjent inaczej znosi leczenie operacyjne, a okres rekonwalescencji może przebiegać u różnych osób w odmienny sposób. Większość pacjentów wymaga po operacji około 2-tygodniowego zwolnienia lekarskiego, ale okres ten może być oczywiście wydłużony, stosownie do indywidualnych potrzeb chorego. W razie wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów w trakcie rekonwalescencji należy pilnie skonsultować się z lekarzem prowadzącym.