Czym są uzależnienia behawioralne?

Czym są uzależnienia behawioralne?

Uzależnienia behawioralne to silny przymus wykonywania określonych czynności. W przypadku tej grupy uzależnień nie chodzi o substancje psychoaktywne (np. alkohol, rodzaj narkotyku, leki), z którymi zwykle kojarzą się nałogi, ale o działanie dające przyjemność oraz zmniejszające napięcie emocjonalne. Uzależnienia behawioralne znane są od bardzo dawna, jednak dopiero w ostatnich dekadach nasiliła się częstotliwość ich diagnozowania. Dzieje się tak dlatego, że pojawiły się nowe możliwości i rozrywki wymyślone w celu dawania przyjemności, które oddziałują na układ nagrody w mózgu. W efekcie wydzielana jest dopamina, czyli neuroprzekaźnik w mózgu odpowiadający za chęć powtarzania danych zachowań wielokrotnie.

Cały mechanizm jest więc podobny jak w przypadku innych nałogów. Przykładowo uzależnienie od alkoholu również powoduje wydzielanie się dopaminy, jednak nadużywanie alkoholu prowadzi zwykle do zwiększonej tolerancji na tę substancję. W przypadku uzależnień behawioralnych narastają trudności w kontrolowaniu zachowań, a człowiek poświęca całą swoją energię na powtarzanie czynności i poszukiwanie możliwości spełnienia swoich potrzeb, związanych z danym zachowaniem. W sytuacji, gdy czynność ta zostanie przerwana na pewien czas, pojawia się zespół abstynencyjny, do którego objawów należą: bóle głowy, trzęsienie się rąk, bóle brzucha, nadmierna potliwość, problemy ze snem. 

Rodzaje uzależnień behawioralnych 

Zastanawiasz się nad tym, jakie są uzależnienia behawioralne? Teoretycznie człowiek może uzależnić się od każdej czynności. Najczęściej występujące rodzaje uzależnień behawioralnych to: 

• zakupoholizm, czyli uzależnienie od zakupów, które może być realizowane zarówno w sklepach stacjonarnych, jak i internetowych. Człowiek nałogowo kupujący w ten sposób odreagowuje negatywne emocje i zmniejsza napięcie;

• uzależnienie od hazardu, które jest bardzo niebezpieczne i może prowadzić do ogromnych problemów finansowych. Niektóre osoby nałogowo grają na maszynach, a inne w pokera w internecie. Zdarza się, że osoby uzależnione przegrywają całe wypłaty oraz zaciągają pożyczki, a nawet jeśli wygrają jakieś pieniądze, to i tak wydają je na kolejną grę;

• pracoholizm, czyli uzależnienie od pracy i wykonywania czynności z nią związanych. Ten nałóg prowadzi również do wyczerpania emocjonalnego i fizycznego, a także do zaniedbywania innych sfer życia, na przykład rodziny;

• fonoholizm, który od kilku lat stał się poważnym zagrożeniem, zwłaszcza dla dzieci i nastolatków. Uzależnienie od telefonu jest w dużej mierze powiązane z zespołem FOMO, czyli lękiem przed tym, co omija nas w sieci (na przykład przed nowościami z mediów społecznościowych);

• uzależnienie od seksu, a także od pornografii, które prowadzi do poważnych trudności w relacjach, a czasami także do chorób wenerycznych i innych problemów zdrowotnych. Seksoholicy są podporządkowani głównie czynnościom seksualnym i myślą tylko o nich;

• uzależnienie od gier komputerowych i konsolowych, a także od Internetu – najczęściej występuje u dzieci i młodzieży. Ten nałóg prowadzi m.in. do problemów zdrowotnych i emocjonalnych, a także do zaniedbywania nauki oraz pracy.

Można wyróżnić również rzadsze uzależnienia behawioralne, takie jak: tanoreksja (nałóg opalania się w solarium), uzależnienie od zabiegów medycyny estetycznej, a także bigoreksja (obsesyjne dążenie do zwiększenia masy mięśniowej poprzez diety, suplementy, intensywne ćwiczenia fizyczne). 

Leczenie uzależnień behawioralnych 

W przypadku uzależnień behawioralnych podstawą leczenia są psychoterapia indywidualna i grupowa. Szczególne znaczenie ma dzielenie się swoimi doświadczeniami życiowymi, a także rozmowa z osobami o podobnych problemach. Celem psychoterapii indywidualnej jest z kolei analiza czynników, które prowadzą do danych zachowań u osoby uzależnionej. Zwykle u podstaw nałogu leżą problemy emocjonalne i brak umiejętności konstruktywnego radzenia sobie z trudnościami życiowymi. W niektórych przypadkach stosowane jest leczenie farmakologiczne, na przykład podawane są leki na depresję. Zdecydowanie największe znaczenie ma jednak terapia, rozmowy z osobą chorą, rozwiązanie jej problemów, a także zrozumienie podstaw dotykających ją trudności.