Uzależnienie od hazardu – jak się rozwija i w jaki sposób się je leczy?

Skąd się bierze uzależnienie od hazardu?

Niegdyś głównymi uzależnieniami były uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Obecnie coraz częściej zdarzają się przypadki uzależnienia od cukru, uzależnienia od telefonu, uzależnienia od internetu czy omawiane w niniejszym artykule uzależnienie od hazardu. To powtarzające się działanie, które nie poddaje się kontroli i wywołuje rozmaite szkody na płaszczyźnie relacji społecznych, ekonomicznych, zawodowych, prawnych. 

Uzależnienie od hazardu uwarunkowane może być przez wiele czynników. Ryzyko rozwoju tego uzależnienia podnosi niskie stężenie serotoniny, a to rzutuje na skłonności do zachowań ryzykownych, podobnie jak niektóre leki działające na układ dopaminergiczny (np. stosowane w leczeniu choroby Parkinsona, zespołu niespokojnych nóg). Dopamina to neuroprzekaźnik, który wpływa na układ motywacyjny. Ryzyko uzależnienia od hazardu podnosi stan hiperaktywności i hipoaktywności, tzw. układu pozytywnego wzmocnienia. Możliwe jest dziedziczne podłoże choroby, gdyż dzieci osób uzależnionych od hazardu częściej mają z nim problemy. 

Do rozwoju hazardu patologicznego predysponują również: 

• skłonność do innych uzależnień, 

• przypadkowa duża wygrana, 

• brak umiejętności radzenia sobie ze stresem i negatywnymi emocjami,

• tendencja do impulsywnych zachowań,

• utrzymujący się dłużej pogorszony nastrój, 

• problemy finansowe,

• wzór do naśladowania – osoby uzależnione od hazardu w najbliższym otoczeniu,

• samotność, poczucie pustki, 

• dostępność (większe możliwości uprawiania hazardu), 

• zniekształcenia poznawcze – złudne poczucie kontroli.

Fazy uzależnienia od hazardu

W uzależnieniu od hazardu wyróżnia się cztery fazy. Są to:

• faza zwycięstw – gra się okazjonalne, hazard traktuje się jako formę rozrywki, wygrana powoduje coraz silniejsze pobudzenie, częstsze zakłady i wyższe stawki; pojawia się nieuzasadniony optymizm – grający zaczyna wierzyć, że zawsze wygra, duże wygrane motywują do ich powtórzenia, fantazjuje się o wielkich wygranych,

• faza strat – choremu wydaje się, że nagle stracił fart, lecz w rzeczywistości przegrane są efektem coraz bardziej ryzykownej i częstszej gry, zaczyna brakować środków do gry, więc pożycza pieniądze, ukrywa problemy finansowe przed rodziną i wspólnikami, przestają go interesować nawet podstawowe potrzeby, całkowicie oddaje się grze, ciągle koncentruje się na sposobie gry, wierzy, że wkrótce nastąpi kolejna „wielka wygrana”,

• faza desperacji – pojawiają się problemy społeczne – separacja od rodziny i znajomych, utrata pracy, desperackie wikłanie bliskich w spłaty długów; zobowiązania finansowe stają się coraz większe, presja ze strony wierzycieli popycha ku przestępstwom, które powodują wyrzuty sumienia, poczucie bezradności, winy, a nawet rozwój depresji,

• faza utraty nadziei – pojawia się poczucie beznadziejności; uzależniony ma myśli lub próby samobójcze, może popaść w inne uzależnienia, np. w uzależnienie od nikotyny, od alkoholu, od leków, od narkotyków, trafić do więzienia; istnieje ryzyko zemsty przez wierzycieli; faza utraty nadziei to ostatni dzwonek na zwrócenie się po pomoc.

Uzależnienie od hazardu – objawy

Uzależnieniu od hazardu towarzyszyć mogą takie objawy, jak:

• silna potrzeba czy nawet przymus grania,

• zaniedbywanie wcześniejszych zainteresowań na rzecz grania,

• subiektywne przekonanie o kontrolowaniu grania, np. powstrzymywanie się od gry przez pewien okres,

• spędzanie na graniu coraz większej ilości czasu, 

• występowanie niepokoju, rozdrażnienia, obniżonego samopoczucia przy próbach wstrzymywania się od grania,

• używanie hazardu do poprawy złego nastroju, ucieczki od problemów i trudnych emocji,

• zdominowanie myślenia przez wyobrażenia dotyczące hazardu i pieniędzy potrzebnych na granie,

• okłamywanie innych,

• kontynuowanie hazardowego grania mimo dostrzegania szkód, jakie ono za sobą niesie.

Uzależnienie od hazardu – skutki

Skutki uzależnienia od hazardu mogą być wielorakie. Zaburzenie to jest źródłem licznych problemów. Należą do nich komplikacje:

• z zakresu zdrowia psychicznego, w tym m.in.: depresja, zaburzenia snu, myśli i próby samobójcze, narażenie na silny stres, sięganie po substancje psychoaktywne,

• z zakresu zdrowia fizycznego, w tym m.in.: bóle głowy, zaniedbania higieny osobistej, spadek odporności,

• społeczne, w tym m.in.: separacja, rozwód, konflikty ze współpracownikami, współuzależnienie, zaniedbywanie dzieci, stosowanie przemocy,

• finansowe, w tym m.in.: utrata majątku, zadłużenia, kredyty,

• zawodowe, w tym m.in.: spadek wydajności pracy, absencja w pracy, zwolnienie,

• prawne, w tym m.in.: przestępstwa, konflikty z wierzycielami, areszt, sprawy sądowe.

Jak leczyć uzależnienie od hazardu?

Leczenie uzależnienia od gier hazardowych może być realizowane ambulatoryjnie (np. w gabinetach psychologicznych, poradniach leczenia uzależnień) lub stacjonarnie (np. w ośrodkach całodobowych). Podstawą jest psychoterapia, zazwyczaj integracyjna, która korzysta z koncepcji poznawczo-behawioralnej, psychodynamicznej, humanistycznej i egzystencjalnej. Równolegle bądź w dalszym etapie proponowana jest psychoterapia małżeńska lub rodzinna.

Leczenie uzależnienia od hazardu zaczyna się od decyzji o utrzymywaniu całkowitej abstynencji od gier, w tym również gier towarzyskich czy obserwowania zmagań innych. Brak bodźców związanych z grą pozwoli uwolnić się od koncentracji na niej uwagi. Osobom uzależnionym od hazardu poleca się zachowywanie abstynencji od alkoholu. Jeśli oprócz uzależnienia od hazardu chory zmaga się z innymi zaburzeniami psychicznymi lub z uzależnieniem, konieczne okazać się mogą pomoc psychiatry i leczenie farmakologiczne. Leczenie kontynuowane jest w ramach Programu Dwunastu Kroków, który prowadzony jest w ramach Wspólnoty Anonimowych Hazardzistów. Organizowane tam tzw. mitingi są także okazją do dzielenia się na forum swoimi trudnościami i uzyskania wsparcia od ludzi z podobnymi doświadczeniami.