Wąglik – przyczyny, objawy i leczenie choroby

Wąglik – co to takiego i skąd się bierze?

Wąglik (lub też anthrax) to – podobnie jak ptasia grypa – wysoko zakaźna choroba odzwierzęca. Wywołuje ją bakteria Bacillus anthracis, której nosicielami są zwierzęta hodowlane – bydło, konie i owce. W przeciwieństwie do leiszmaniozy nie jest to typowa choroba tropikalna, ponieważ obszar jej występowania jest bardzo szeroki – od Ameryki Środkowej, przez Afrykę, północno-wschodnią Europę, Bliski Wschód, Azję, aż po niektóre części Australii. 

Laseczki wąglika są niezwykle odporne na warunki zewnętrzne i potrafią przez długie lata żyć w sierści zwierząt, w glebie czy w wodzie. Ryzyko zakażenia występuje nawet w miejscu pochówku chorych zwierząt, dlatego są one utylizowane z użyciem nafty lub innych bardzo silnych środków odkażających. Na zarażenie wąglikiem najbardziej narażeni są hodowcy, którzy mają bezpośredni kontakt ze zwierzętami. Niemniej do zakażenia dochodzi także poprzez wypicie skażonej wody, zjedzenie zainfekowanego mięsa czy wdychanie laseczek wąglika znajdujących się na obszarze występowania bakterii.

Wąglik jako broń biologiczna

Wąglik zyskał rozgłos za sprawą ataków terrorystycznych w 2001 r., kiedy w USA zaczęto odbierać listy z zawartością groźnej bakterii. Doszło wtedy do zgonu 5 osób, a kilkunastu odbiorców zainfekowanych przesyłek zachorowało. W ten sposób wąglik stał się narzędziem terroru, jednak już wcześniej – w latach 80. ubiegłego stulecia – odkryto, że ma on potencjał jako broń biologiczna. Wykorzystanie tej bakterii w takich celach mogłoby okazać się znacznie groźniejsze w skutkach niż np. epidemia dżumy.

Objawy wąglika

Wąglik manifestuje się różnymi zestawami objawów. Wszystko zależy od tego, jaką drogą doszło do zakażenia. Choroba będzie miała stosunkowo łagodny przebieg, jeśli bakteria wniknęła przez skórę. Jeżeli znalazła się w drogach oddechowych, rokowanie jest bardzo złe. 

Postać skórna

W 95% przypadków laseczka wąglika wywołuje charakterystyczne zmiany skórne. Należą do nich:

• czarna krosta (zwana również krostą złośliwą) – wygląda jak większy pryszcz z czarną zawartością. Zazwyczaj pojawia się na głowie, karku, nadgarstkach, a czasem także na języku, migdałkach lub nogach. Po mniej więcej 4 dniach od zarażenia laseczką wąglika na skórze powstaje mały pęcherzyk, który w ciągu kilku kolejnych dni rośnie o kilka centymetrów i staje się czarny. Zmianom skórnym towarzyszy gorączka i ogólne osłabienie, a w skrajnych przypadkach może dojść do zakażenia naczyń krwionośnych, a następnie do opanowania całego organizmu (tzw. posocznicy). W większości przypadków problem można zlikwidować w ciągu 2–6 tygodni;

• obrzęk złośliwy – tego typu zmiana pojawia się najczęściej na twarzy lub szyi. Otaczają ją pęcherzyki, jednak jest ona miękka i nie sprawia bólu. Występuje znacznie rzadziej niż czarna krosta.

Szacuje się, że śmiertelność w przypadku skórnej postaci wąglika wynosi około 20%, jeśli zmiany nie są odpowiednio leczone. Jeżeli leczenie zostanie wdrożone szybko, rokowanie jest bardzo dobre.

Postać żołądkowo-jelitowa

Jeśli do zakażenia dochodzi poprzez spożycie zanieczyszczonego mięsa lub mleka, choroba przybiera postać żołądkowo-jelitową. Zarodniki rozwijają się w różnych częściach układu pokarmowego, a ich zagnieżdżeniu towarzyszy szereg nieprzyjemnych objawów, takich jak: silny ból gardła, spadek ciśnienia, dreszcze, gorączka czy przyspieszona akcja serca. Są to zazwyczaj stany nagłe, które wymagają pilnej interwencji lekarza. Do innych objawów żołądkowo-jelitowych należą: nudności, wymioty, silne bóle brzucha oraz krwawa biegunka. W skrajnych przypadkach dochodzi do obrzęku i zajęcia innych narządów ciała (posocznicy). Wtedy śmiertelność sięga aż 50%. Wśród możliwych powikłań może wystąpić tzw. wodobrzusze.

Postać płucna

To niewątpliwie najgroźniejsza postać wąglika, która na szczęście występuje stosunkowo rzadko. Jeśli bakteria dostanie się do dróg oddechowych, zajmuje płuca i powoduje szereg dolegliwości, takich jak: kaszel, gorączka, duszności, ból w klatce piersiowej, wymioty dreszcze oraz ogólne osłabienie. Oprócz tego pojawia się świst krtaniowy. Symptomy te są niecharakterystyczne i dość łatwo pomylić je z zapaleniem płuc. W skrajnych przypadkach dochodzi do krwotocznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy do zapalenia węzłów klatki piersiowej. Śmiertelność w takich przypadkach to blisko 90%. Taka postać choroby budzi strach, podobnie jak ebola, czyli gorączka krwotoczna.

Jak przebiega leczenie wąglika?

Leczenie wąglika polega na podawaniu dużych dawek antybiotyków. Zmiany skórne czasami znikają samoistnie, jednak nie należy ich ignorować. Jeśli choroba ma ciężki przebieg, konieczna okazuje się hospitalizacja. Aby uchronić się przed zakażeniem, należy przede wszystkim spożywać żywność ze sprawdzonych źródeł. Naukowcy pracują także nad szczepionką, która mogłaby stać się skutecznym działaniem profilaktycznym.